Σχόλιον Τοῦ Τωβίτ
Ο ΒΙΒΛΙΟΝ τοῦτο ἐκθέτει γεγονότα, τὰ ὁποῖα ἔλαβον χώραν εἰς τὴν Ἀσυρρίαν καὶ τὴν Μηδίαν ἀπὸ τοῦ 721 π.Χ. καὶ ἐντεῦθεν, καὶ τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται κυρίως εἰς τὴν ἐν μέσῳ δυσκολιῶν, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τὴν προστασίαν τοῦ Θεοῦ ζωὴν τῆς εὐσεβοῦς ἰσραηλιτικῆς οἰκογενείας τοῦ Τωβίτ, αἰχμαλώτου εἰς τὴν Ἀσσυρίαν.
Εἰς τὸ Δ' βιβλίον τῶν Βασιλειῶν, γίνεται λόγος περὶ δύο ἐπιδρομῶν τῶν Ἀσσυρίων κατὰ τοῦ ἰσραηλιτικοῦ βασιλείου, τῆς συλλήψεως αἰχμαλώτων καὶ τῆς μεταφορᾶς αὐτῶν εἰς Ἀσσυρίαν καὶ Μηδίαν.
Περὶ τῆς τύχης τῶν βιαίως μετοικισθέντων αὐτῶν Ἰσραηλιτῶν δὲν γίνεται λόγος εἰς τὰ ἰστορικὰ βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. 
Τὴν παράλειψιν ἀναπληρώνει ἔν τινι μέτρῳ τὸ βιβλίον τοῦ Τωβίτ, τὸ ὁποῖον καὶ παραθέτει μερικὰ στοιχεῖα περὶ τῆς διαβιώσεως τῶν Ἰσραηλιτῶν εἰς τὴν Νινευΐ, τὰ Ἐκβάτανα καὶ τοὺς Ράγους τῆς Μηδίας.
Μεταξὺ τῶν ἀπαχθέντων εἰς Νινευῒ τῆς Ἀσσυρίας ἦτο καὶ ὁ ἐκ τῆς φυλῆς Νεφθαλεὶ καταγόμενος εὐσεβὴς καὶ ἀγαθοεργὸς Τωβίτ.
Αὐτὸς ἐκτὸς τῶν ἄλλων ἀγαθοεργῶν πράξεών του, ἔθαπτε καὶ τοὺς κατὰ διαταγὴν τοῦ βασιλέως τῶν Ἀσσυρίων Σεναχηρὶμ φονευομένους Ἰσραηλίτας, τῶν ὁποῖον τὴν ταφὴν ἀπηγόρευεν ὁ βασιλεὺς ἐπὶ ποινῇ θανάτου.
Διὰ τὴν ἀνυπακοήν του εἰς τὴν βασιλικὴν διαταγὴν ὀλίγον ἔλειψε νὰ ἐκτελεσθῇ ὁ Τωβίτ, ἀλλ' ἐσώθη καταφυγὼν εἰς τὰ ὅρη.
Ἔχασεν ὅμως ὅλην τὴν περιουσίαν, διότι τὴν διήρπασαν οἱ Ἀσσύριοι.
Μετὰ πεντήκοντα περίπου ἡμέρας, βασιλεύοντος πλέον τοῦ Σαχερδονὸς ἐπανῆλθεν εἰς Νινευΐ, διότι ἔλαβε χάριν τῇ ἐπεμβάσει τοῦ ἀνεψιοῦ του Ἀχιαχάρου, σοφοῦ συμβούλου τοῦ νέου βασιλέως. Συνεχίζων καὶ κατόπιν τὸ εὐλαβὲς ἔργον του ὁ Τωβὶτ ἐτυφλώθη, καὶ ἀνίκανος νὰ ἐργασθῇ πλέον, ἔζη μετὰ τῆς συζύγου του καὶ τοῦ υἱοῦν του Τωβία δαπάναις τοῦ Ἀχιαχάρου.
Τότε ἐνεθυμήθη ὅτι εἶχε πρὸ καιρὸν δανείσει σεβαστὸν πόσον εἰς τὸν ὁμοεθνῆ του Γαβαήλ, κατοικοῦντα εἰς Ράγους τῆς Μηδίας.
Εἶπε, λοιπόν, εἰς τὸν Τωβίαν νὰ μεταβῆ εἰς Ράγους καὶ ἀναλάβῃ τὸ δανεισθὲν ποσόν.
Ὁ Τωβίας, συνοδευόμενος ἀπὸ τὸν ἄγγελον Ραφαήλ, ὁ ὁποῖος παρουσιάσθη ὡς Ἰσραηλίτης ὑπὸ ὄνομα Ἀζαρίας, ἀνεχώρησε μὲ τὰς συμβουλὰς καὶ εὐχὰς τοῦ πατρός του διὰ Ράγους.
Εἰς τὸν Τίγρητα ποταμὸν συνέλαβεν ὁ Τωβίας μεγάλο ψάρι, τοῦ ὁποίου κατ' ἐντολὴν τοῦ Ἀζαρίου ἐφύλαξε τὸ συκότι, τὴν καρδίαν καὶ τὴν χολήν.
Ἐν τῷ μεταξὺ εἰς τὰ Ἐκβάτανα εἰς τὴν οἰκίαν τῶν συζύγων Ραγουὴλ καὶ Ἔδνας, συγγενῶν τοῦ Τωβίτ, σινέβαιναν μερικὰ περίεργα, ὅσον καὶ δραματικὰ γεγονότα.
Πονηρὸς δαίμων ἐθανάτωσε ἀλληλοδιαδόχως ἑπτὰ συζύγους τῆς κόρης των Σάρρας κατὰ τὴν πρώτην νύκτα τοῦ γάμου, πρὶν αὐτοὶ ἔλθουν εἰς ἐπαφὴν μὲ ἐκείνην.
Εἰς τὸν οἶκον τοῦ Ραγουὴλ κατέλυσαν οἱ δύο ταξιδιῶται, ὅπου ὁ Τωβίας ἀνεγνωρίσθη ὡς συγγενής των, κατὰ δὲ προτροπὴν τοῦ Ἀζαρίου ἐζήτησε καὶ ἔλαβεν ὡς σύζυγον τὴν Σάρραν.
Ἐξώρκισε δὲ καὶ ἐξεδίωξε τὸ πονηρὸν δαιμόνιον θυμιάσας μὲ τὸ συκότι τοῦ ἰχθύος.
Ὁ Τωβίας ἔμεινεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ πενθεροῦ του, ἐνῷ ὁ Ἀζαρίας μετέβη εἰς Ράγους, ἔλαβεν ἀπὸ τὸν Γαβαῆλον τὸ δανεισθὲν εἰς αὐτὸν ὑπὸ τοῦ Τωβίου ποσὸν καὶ ἐπανῆλθεν εἰς Ἐκβάτανα.
Πλούσιος πλέον ὁ Τωβίας ἰδίως μὲ τὴν προίκα τῆς συζύγου ἐπέστρεψε μαζῆ μὲ αὐτὴν καὶ τὸν Ἀζαρίαν εἰς Νινευΐ, ὅπου μὲ ἀγωνίαν τὸν ἐπερίμεναν οἱ γονεῖς του.
Ἐκεῖ, κατὰ συμβουλὴν τοῦ Ἀζαρίου, ἤλειψεν ὁ Τωβίας μὲ τὴν χολὴν τοῦ ἰχθύος τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ πατρός του, καὶ ἀμέσως ἐθεραπεύθη ἡ τύφλωσις.
Εὐγνώμονες ὅλοι δι' ὅλα πρὸς τὸν Ἀζαρίαν ἐπέμειναν νὰ τὸν ἀμείψουν πλουσιώτατα μέχρι καὶ τοῦ ἡμίσεος τῆς περιουσίας των, ἀλλ' ἐκεῖνος φυσικὰ δὲν ἐδέχθη καὶ ἀπεκαλύφθη ἐνώπιόν των ὡς ὁ ἀρχάγγελος τοῦ Θεοῦ, ὁ Ραφαήλ.
Τοὺς ἔδωσε μερικὰς συμβουλὰς καὶ ἐξηφανίσθη.
Τὸ ὅλον ἔργον κλείει μὲ τὰ εὐτυχῆ γηρατειὰ τοῦ εὐσεβοῦς Τωβίου ἐν μέσῳ τῆς καλῆς οἰκογενείας του καὶ τοῦ εἰρηνικοῦ θανάτου του εἰς ἡλικίαν ἑκατὸν ἑπτὰ ἐτῶν.
Τὸ ἐλκυστικὸν μὲ τὴν ἀλληλουχίαν τῶν ὡραίων σκηνῶν του αὐτὸ ἔργον διανθίζεται πλουσίως καὶ καλλύνεται μὲ πλῆθος συντόμων, ἀλλὰ βαθυστόχαστων διδασκαλιῶν περὶ πίστεως καὶ σεβασμοῦ πρὸς τὸν Θεόν, περὶ προσευχῆς, ἀγάπης, καλῶν ἔργων, νηστείας καὶ ὑπομονῆς εἰς τὰς θλίψεις, περὶ ἀνατροφῆς τῶν τέκνων καὶ σεβασμοῦ αὐτῶν πρὸς τοὺς γονεῖς, περὶ τῆς ἱερότητος τοῦ γάμου, τοῦ σκοποῦ του, τῆς συμπροσευχῆς τῶν συζύγων καὶ τῆς ἀμοιβαίας ἐν ἀγάπῃ ἀνοχῆς των.
Γίνεται λόγος περὶ τοῦ Θεοῦ ὡς παντοδυνάμου καὶ πανσόφου δημιουργοῦ καὶ προνοητοῦ τοῦ κόσμου, ὡς αἰωνίου, δικαίου, ἐλεήμονος Πατρὸς κ.λ.π.
Τὸ βιβλίον ἀρχικῶς ἐγράφη εἰς τὴν ἑβραϊκὴν ἢ ἀραμαϊκὴν.
Τὸ πρωτότυπον ὅμως ἐχάθη, ἀλλὰ σώζεται ἡ εἰς τὴν ἑλληνικὴν μετάφρασίς του, ἡ ὁποία καὶ ἐπέχει θέσιν πρωτοτύπου. Οἱ Ἑβραῖοι, καὶ ὁ ἀκολουθῶν αὐτοὺς Λούθηρος, δὲν παραδέχονται, ἀδικαιολογήτως βέβαια, τὸ βιβλίον αὐτὸ ὡς κανονικόν.