Σχόλιον Τῶν Βασιλειῶν
ὰ τέσσαρα βιβλία τῶν Βασιλειῶν ἐκθέτουν ἐν συνεχεία, τὸ ἕνα πρὸς τὸ ἄλλο, τὴν ἱστορίαν τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ Σαμουὴλ ἡ ὁποία ἔγινε πρὸ τοῦ 1050 π.Χ., ἔτους κατὰ τὸ ὁποῖον ἀπέθανεν ὁ ῾Ηλί, πιθανὸν δὲ περὶ τὸ 1100 π.Χ. μέχρι τοῦ 561, ἔτους τῆς ἀποφυλακίσεως τοῦ βασιλέως τῶν Ἰουδαίων Ἰωαχίμ, ὁ ὁποῖος εἶχε μεταφερθῆ εἰς Βαβυλῶνα αἰχμάλωτος μετὰ τὴν δευτέραν κατάληψιν τῆς Ἱερουσαλὴμ ὑπὸ τῶν Βαβυλωνίων.
Εἰς τὸν ἀρχαῖον ἑβραϊκὸν κανόνα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τὰ δύο πρῶτα βιβλία τιτλοφοροῦνται Α καὶ Β Σαμουήλ.
Ἡ προσωνυμία αὐτὴ ἐδόθη, κατὰ πᾶσαν πιθανότητα, ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι εἰς τὰ ὀκτὼ πρῶτα κεφάλαια περισσότερον καὶ ὀλιγώτερον εἰς τὰ ἑπόμενα μέχρι τοῦ εἰκοστοῦ πέμπτου γίνεται λόγος περὶ τοῦ προφήτου Σαμουήλ.
Ἀρχικῶς τὰ δύο αὐτὰ βιβλία ἀπετέλουν ἓν ἔργον, τὸ ὁποῖον οἱ Ο' διὰ λόγους μᾶλλον πρακτικοὺς ἐδιχοτόμησαν.
Αὐτὴν τὴν διαίρεσιν παρέλαβεν ἡ Ἴταλα καὶ ἡ Βουλγάτα, ὅπως ἐπίσης καὶ τὸ ἑβραϊκὸν κείμενον τουλάχιστον ἀπὸ τοῦ ἔτους 1444. ὅπως φαίνεται ἀπὸ σωζόμενον ἐβραϊκὸν χειρόγραφον.
Πάντως ἁπλῆ ἀντιπαραβολὴ τοῦ πέρατος τὸν ἑνὸς βιβλίου πρὸς τὴν ἀρχὴν τοῦ ἄλλου, φανερώνει τὴν ὀργανικὴν ἑνότητα καὶ συνέχειαν αὐτῶν.
Ἡ Α καὶ Β Βασιλειῶν ἐκθέτουν τὴν ἱστορίαν τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, ἀπὸ τῆς ἐποχῆς τῶν Κριτῶν μέχρι καὶ τῶν τελευταίων ἡμερῶν τῆς ζωῆς τοῦ Δαυίδ.
Εἰς τὸ Α Βασιλειῶν τὰ πρωταγωνιστοῦντα πρόσωπα εἶναι τρία·
Ὁ τελευταῖος τῶν Κριτῶν, ὁ Σαμουήλ, ὁ πρῶτος βασιλεὺς τῶν Ἰσραηλιτῶν, ὁ Σαοὺλ καὶ ὁ Δαυΐδ.
Εἰς τὴν ἀρχὴν γίνεται λόγος περὶ τῆς γεννήσεως τοῦ Σαμουὴλ κατ' εὐδοκίαν τοῦ Θεοῦ, τοῦ δεχθέντος τὰς θερμὰς πρὸς τοῦτο δεήσεις τῆς εὐσεβοῦς καὶ ἕως τότε στείρας Ἄννης.
Ἐν συνεχείᾳ ἰστορεῖται ἡ καθιέρωσις καὶ διακονία τοῦ παιδίου Σαμουὴλ εἰς τὴν Σκηνὴν τὸν Μαρτυρίου.
Ἡ ἀσεβὴς συμπεριφορὰ ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ λαοῦ τῶν υἱῶν τὸν ἀρχιερέως Ἡλί, ἡ καταστροφὴ τοῦ οἴκου Ἡλὶ διὰ τὴν ἀσέβειαν τῶν υἱῶν καὶ τὴν ὀλιγωρίαν του πατρός, ἡ ἀνάδειξις τοῦ Σαμουὴλ ὡς συνετοῦ Κριτοῦ τῶν Ἰσραηλιτῶν, ἡ ἐκλογή, ἡ χρίσις καὶ ἡ συμπεριφορὰ τοῦ Σαοὺλ ὡς βασιλέως, ἡ στάσις αὐτοῦ ἀπέναντι τοῦ Δαυῒδ καὶ οἱ πόλεμοί του.
Εἰς δὲ τὰ δύο τελευταία κεφάλαια ἐκτίθεται ἡ ἦττα τοῦ ἰσραηλιτικοῦ στρατοῦ ὑπὸ τῶν Φιλισταίων καὶ ὁ τραγικὸς θάνατος τοῦ Σαοὺλ καὶ τοῦ υἱοῦ του Ἰωνάθαν.
Εἰς τὸ Β Βασιλειῶν ἀναγράφεται κυρίως ἡ ἱστορία τοῦ Δαυΐδ, ἡ ἀναγνώρισίς του κατ' ἀρχὰς μὲν ὑπὸ τῆς φυλῆς Ἰούδα ὡς βασιλέως, μὲ πρωτεύουσαν τὴν Χεβρών, ἔπειτα δὲ καὶ ὑπὸ ὅλων τῶν ἄλλων φυλῶν. Ἰστορεῖται ἐν συνεχείᾳ ἡ ἔνδοξος βασιλεία του, μὲ πρωτεύουσαν τὴν Ἱερουσαλήμ, τὰ ἔργα του, ὅπως εἶναι π.χ. ἡ μεταφορὰ τῆς Σχηνῆς τοῦ Μαρτυρίου εἰς τὴν Σιών, οἱ νικηφόροι πόλεμοί του κατὰ τῶν Φιλισταίων, Μωαβιτῶν, Ἀμμωνιτῶν, Σύρων, Ἰδουμαίων καὶ ἄλλων.
Ἐπακολουθεῖ ἡ ἐξιστόρησις πολλῶν τραγικῶν γεγονότων, ἠθικῶν ἐκτροπῶν, δολοφονιῶν καὶ ἀνταρσιῶν, ποὺ συνεκλόνισαν τὸν οἶκον Δαυΐδ, καὶ περατοῦται τὸ ὅλον ἔργον μὲ τὴν ἀπογραφὴν τοῦ λαοῦ, τὴν ὁποίαν διέταξεν ὁ Δαυῒδ καὶ διὰ τὴν ὁποίαν, ὡς γενομένην ἀπὸ λόγους μᾶλλον ἐγωϊστικοὺς καὶ παρὰ τὴν θέλησιν τοῦ Θεοῦ, ἐστάλη ὡς θεία τιμωρία, φοβερὸν θανατικὸν κατὰ τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ.
Ποῖος εἶναι ὁ συγγραφεὺς τῶν δύο αὐτῶν βιβλίων δὲν γνωρίζομεν. Μερικοὶ διετύπωσαν τὴν γνώμην ὅτι εἶναι ὁ Σαμουήλ. Αὐτὴ ὅμως ἡ γνώμη δὲν εἶναι ὀρθή, διότι περὶ τοῦ Σαμουὴλ γίνεται λόγος μέχρι τοῦ 24ου κεφαλαίου τῆς Α' Βασιλειῶν, ἔνθα ἀναφέρεται ἡ τελευτή του, πρᾶγμα τὸ ὁποῖον σημαίνει ὅτι εἶναι ἀδύνατον νὰ ἔχῃ γράψει τὰ δύο βιβλία ὁ Σαμουήλ.
Ἀλλ' οὔτε καὶ μέρος τοῦ πρώτου βιβλίου, μέχρις ἔστω τοῦ χρόνου τῆς τελευτῆς του, δὲν φαίνεται πιθανὸν νὰ ἔχῃ γράψει ὁ Σαμουήλ, διότι τὸ ὕφος ἀμφοτέρων τῶν βιβλίων εἶναι ἐνιαῖον καὶ ὁμοιόμορφον, πρᾶγμα τὸ ὁποῖον μαρτυρεῖ ἕνα τὸν συγγραφέα.
Ὁ συγγραφεὺς αὐτὸς ἔπρεπε νὰ ἔζη κατὰ τοὺς δαυϊδικοὺς χρόνους, πιθανὸν δὲ καὶ ἔπειτα ἀπὸ αὐτούς, ἀφοῦ καὶ τοῦ Δαυῒδ γράφει ὅλην τὴν ἱστορίαν.
Ἴσως κάποιος ἀπὸ τοὺς ἐπισήμους καὶ μορφωμένους ὑπομνηματογράφους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης· ἴσως κάποιος ἀπὸ τοὺς προφήτας, ὁ Νάθαν ἢ ὁ Γὰδ ἡ ἄλλος τίς.
Πάντως ὅμως φαίνεται ὅτι εἶναι πιστὸς εἰς τὸν Θεόν, εἰς τὰς προφητείας μάλιστα δὲ τὰς ἀναφερομένας εἰς τὴν θεοκρατικὴν βασιλείαν τῆς φυλῆς Ἰούδα καὶ εἰς τὰς παραδόσεις τοῦ λαοῦ, εἰλικρινὴς πατριώτης, εὐσυνείδητος καὶ ἀντικειμενικὸς ἱστορικός.
Ἡ εὐλάβειά του πρὸς τὸν Θεὸν φαίνεται διὰ μέσου καὶ τῶν δύο βιβλίων, ἡ δὲ ἀντικειμενικότης του μαρτυρεῖται ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι ἰστορεῖ μὲν τὰ μεγάλα ἔργα τῶν δύο βασιλέων, ἰδίᾳ δὲ τοῦ Δαυΐδ, δὲν παραλείπει ὅμως νὰ καταγράψῃ καὶ τὰ σφάλματά των, νὰ ἐκθέσῃ καὶ τὰς σκοτεινὰς πλευρὰς τῆς ζωῆς αὐτῶν καὶ τοῦ λαοῦ.
Ἐκ παραλλήλου πρὸς τὴν ἰστορικὴν ἔκθεσιν τῶν γεγονότων καὶ διὰ μέσου αὐτῶν σκοπεῖ ἐπὶ πλέον ὁ θεόπνευστος συγγραφεὺς νὰ οἰκοδομήσῃ εἰς ἀληθῆ θρησκευτικὴν ζωὴν τοὺς Ἰσραηλίτας.
Δι' αὐτό, ὄχι μόνον ἡ ἰστορική, ἀλλὰ καὶ ἡ ἠθικοθρησκευτικὴ ἀξία τῶν περὶ ὧν ὁ λόγος δύο θεοπνεύστων βιβλίων εἶναι μεγάλη.
Καταδικάζεται δι' αὐτῶν ἡ εἰδωλικὴ πλάνη, ἐξαίρεται ἡ ἀλήθεια τῆς μονοθεΐας, προβάλλεται ἡ πληρεστέρα, διὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, λατρεία τοῦ Θεοῦ καὶ τονίζεται ὅτι μόνον διὰ τῆς ὑπακοῆς καὶ συμμορφώσεως πρὸς τὸ θεῖον θέλημα ἐξασφαλίζονται αἱ εὐλογίαι τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀσφάλεια, ἡ εὐημερία καὶ ἡ δόξα ἀρχόντων καὶ λαοῦ.
Τὰ δύο ἄλλα βιβλία τῶν Βασιλειῶν, Γ καὶ Δ, ἀπετέλουν κατ' ἀρχάς, ὅπως καὶ τὰ δύο προηγούμενα, ἕνα ἔργον.
Τοῦτο καταφαίνεται ἀπὸ τὴν ὁμοιότητα τοῦ ὕφους καὶ ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι ἀπαντοῦν εἰς παλαιοτέρους ἐβραϊκοὺς κώδικας ἠνωμένα εἰς ἓν.
Ἡ διχοτόμησις ἔγινε ὑπὸ τῶν Ο διὰ λόγους προφανῶς πρακτικούς, υἱοθετήθη δὲ ἀπὸ ὅλας τὰς εἰς τὴν λατινικὴν μεταφράσεις, ὅπως ἐπίσης καὶ εἰς τὰ ἀπὸ τοῦ 15ου αἰῶνος ἐκδιδόμενα κείμενα τοῦ ἑβραϊκοῦ πρωτοτύπου.
Εἰς τὰ δύο αὐτὰ βιβλία συνεχίζεται ἡ ἱστορία τοῦ Ἰσραὴλ ἀπὸ τῶν τελευταίων ἡμερῶν τοῦ Δαυῒδ περὶ τὸ 970, κατά τινας δὲ περὶ τὸ 1015 π.Χ. μέχρι καὶ τοῦ 561, ἔτους τῆς ἀποφυλακίσεως τοῦ Ἰωαχίμ, τέως βασιλέως Ἰούδα. Περιλαμβάνεται δηλαδὴ ἱστορία τετρακοσίων καὶ πλέον ἐτῶν. Τὰ ἐκτιθέμενα γεγονότα θὰ ἠμποροῦσαν νὰ ταξινομηθοῦν εἰς τρεῖς περιόδους·
Τὴν πρώτην τὴν περιλαμβάνουσαν τὰ γεγονότα τῶν τελευταίων ἡμερῶν τοῦ Δαυΐδ, μέχρι καὶ τῆς τελευτῆς τοῦ Σολομῶντος.
Τὴν δευτέραν τὴν περιλαμβάνουσαν τὴν παράλληλον ἱστορίαν καὶ σχέσιν μεταξύ των καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους λαοὺς τῶν βασιλέων Ἰούδα καὶ Ἰσραήλ, ἀπὸ τοῦ χωρισμοῦ αὐτῶν μέχρι τῆς καταστροφῆς τοῦ βασιλείου τοῦ Ἰσραήλ· ἡ δὲ τρίτη ἡ ἐκθέτουσα τὴν ἱστορίαν τοῦ βασιλείου Ἰούδα μέχρι τῆς καταλύσεώς του ὑπὸ τῶν Βαβυλωνίων καὶ εἰδικώτερον μέχρι τῆς ἀποφυλακίσεως τοῦ ἐγκαθείρκτου εἰς Βαβυλῶνα Ἰωαχίμ.
Ἡ ὅλη ἱστορία εἶναι κατ' ἐξοχὴν συναρπαστικὴ καὶ διδακτικὴ μὲ τὰ μεγάλα ἔργα ποὺ ἐκθέτει, ἰδίᾳ τοῦ Σολομῶντος, ἀλλὰ καὶ τὰς ἀδυναμίας καὶ πτώσεις καὶ τιμωρίας αὐτοῦ, μὲ τὸν διχασμὸν καὶ τὰς περιπετείας τῶν δύο βασιλείων, μὲ τὴν δρᾶσιν τῶν προφητῶν, μάλιστα δὲ τοῦ Ἠλιοὺ, καὶ τοῦ Ἐλισσαίου, καὶ μὲ τὴν τραγικὴν καταστροφήν των δύο βασιλείων, τὰ ὁποῖα εἶχον ἐν τῷ μεταξὺ ἐγκαταλείψει τὸν Θεὸν καὶ ἐκτραπῆ εἰς τὴν ἁμαρτωλότητα καὶ τὴν πλάνην τῆς εἰδωλολατρείας.
Ὁ συγγραφεὺς τῶν δύο βιβλίων, ὅπως ἄλλωστε καὶ τῶν δύο προηγουμένων, δὲν ἀναγράφεται εἰς αὐτά. Ἡ ἀρχαία ἑβραϊκὴ παράδοσις, ὅπως καὶ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς παλαιοτέρους καὶ νεωτέρους, μελετητὰς τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, παραδέχονται συγγραφέα αὐτῶν τὸν θεόπνευστον προφήτην Ἱερεμίαν.
Πάντως ὁ συγγραφεὺς ὑπῆρξεν ἀνὴρ μορφωμένος, εὐσεβὴς καὶ ἐνάρετος, ἀξιόπιστος καὶ ἀντικειμενικός, μὲ φλογερὰν ἀγάπην πρὸς τὸ ἔθνος του.
Ἐκθέτει τὰ γεγονότα μὲ τὴν ἀντικειμενικότητα εὐσυνειδήτου ἰστορικοῦ, τὰ εὐχάριστα καὶ τὰ δυσάρεστα, τὰ ἀξιέπαινα καὶ τὰ ἀξιόμεμπτα, τὰ σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ κατὰ παράβασιν τοῦ θείου θελήματος γενόμενα.
Ἐκθέτει τὴν δόξαν τῶν βασιλέων, τῶν πολιτῶν, τοῦ ἔθνους, ὅταν συνεμορφοῦντο πρὸς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ τὰς περιπετείας, τὴν κατάπτωσιν καὶ τὸν ἐξευτελισμόν των, ὅταν ἐξέκλιναν ἀμετανόητοι πρὸς τὴν κακίαν, τὴν ἀσέβειαν καὶ τὴν εἰδωλολατρείαν.
Ἐπιδιώκει ὁ συγγραφεὺς διὰ μέσου τῶν ἰστορικῶν αὐτῶν γεγονότων νὰ διδάξῃ, νὰ συνετίσῃ, νὰ οἰκοδομήσῃ εἰς τὴν κατὰ Θεὸν ζωήν· νὰ ἐντυπώσῃ εἰς τὰς καρδίας τῶν ἀνθρώπων τὸν λόγον, τὸν ὁποῖον διεκήρυξεν ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ ὁ προφήτης Ἡσαΐας, <ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου, τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε· ἐὰν δὲ μὴ θέλητε, μηδὲ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται. Τὸ γὰρ στόμα Κυρίου ἐλάλησε ταῦτα>.