Σχόλιον Τοῦ Δευτερονομίου
Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΝ βιβλίον τῆς Πεντατεύχου ὀνομάζεται ἀπὸ μὲν τοὺς Ἑβραίους <ἒλ χαντεμπαρίμ, ἐκ τῶν ἀρχικῶν λέξεών του <οὗτοι οἱ λόγοι>, ἀπὸ δὲ τοὺς Χριστιανοὺς <Δευτερονόμιον>, ἀφ' ἑνὸς μὲν διότι οὕτω καλεῖται εἰς αὐτὸ τοῦτο τὸ Δευτερονόμιον (ιζ' 18), ἀφ' ἑτέρου δέ, διότι ἡ προσωνυμία αὐτὴ ἐκφράζει ἀκριβέστερον τὸ περιεχόμενον τοῦ βιβλίου.
Εἰς αὐτό, διὰ τριῶν μακρῶν ὁμιλιῶν τοῦ Μωϋσέως, ὑπενθυμίζονται αἱ κατὰ τὸ τεσσαρακονταετὲς διάστημα εὐεργεσίαι τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς Ἰσραηλίτας, ἐπαναλαμβάνονται καὶ ἀναλύονται εὐρύτερον διατάξεις καθορίζουσαι τὰς πρὸς τὸν Θεὸν σχέσεις τῶν Ἰσραηλιτῶν, τὸ δίκαιον, τὸ ἀναφερόμενον εἰς τὴν ζωήν, τὴν τιμὴν καὶ τὴν περιουσίαν Ἰσραηλιτῶν καὶ ξένων, καί, γενικώτερον τὸ θεοκρατικὸν πολίτευμα τῶν Ἰσραηλιτῶν.
Ἐπακολουθεῖ ἐπίσημος, τρόπον τινά, μακρὰ (κέφ. ιβ - λ) κωδικοποίησις τῶν νόμων τοῦ θεοκρατικοῦ κράτους καὶ κλείει μὲ τὴν ἀνάδειξιν Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ ὡς ἀρχηγοῦ τῶν Ἰσραηλιτῶν, μὲ τὴν ᾠδὴν καὶ τὸν θάνατον τοῦ Μωϋσέως.
Περιέχει, φυσικά, καὶ τοὺς μεσσιανικοὺς συμβολισμούς, μάλιστα δὲ τὴν σημαντικωτάτην χριστολογικὴν προαναγγελίαν τοῦ Μωϋσέως, ὅτι ὁ Θεὸς θὰ ἀναδείξῃ νέον προφήτην, νομοδότην καὶ ἐλευθερωτήν, ὅμοιον, ἀλλὰ ἀνώτερον ἀπὸ τὸν Μωϋσῆν, εἰς τὸν ὁποῖον οἱ πάντες θὰ ὀφείλουν ἀπόλυτον ὑπακοήν, ἐὰν ἤθελον τὴν σωτηρίαν των· <Προφήτην, εἶπεν, ἐκ τῶν ἀδελφῶν σου, ὡς ἐμὲ ἀναστήσει σοι Κύριος ὁ Θεός σου· αὐτοῦ ἀκούσεσθε> (Δευτερ. ιη' 15, 18, 19).
Ρητῶς δὲ μαρτυρεῖται εἰς τὴν Καινὴν Διαθήκην, ὅτι ὁ προφήτης αὐτὸς θὰ ἦτο ὁ σαρκωθεὶς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ (Πράξ. γ' 22, ζ' 37).