΄Ησαίας : Κεφάλαιον Ζ'

Πρωτότυπο Κείμενο

αὶ ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Ἄχαζ τοῦ Ἰωάθαμ τοῦ υἱοῦ Ὀζίου βασιλέως Ἰούδα, ἀνέβη Ρασεὶμ βασιλεὺς Ἰσραὴλ επὶ Ἱερουσαλὴμ πολεμῆσαι αὐτὴν καὶ οὐκ ἠδυνήθησαν πολιορκῆσαι αὐτήν.
2 Καὶ ἀνηγγέλη εἰς τὸν οἶκον Δαυὶδ λέγων· συνεφώνησεν Ἀρὰμ πρὸς τὸν Ἐφραίμ· καὶ ἐξέστη ἡ ψυχὴ αὐτοῦ καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, ὃν τρόπον ἕν δρυμῷ ξύλον ὑπὸ πνεύματος σαλευθῇ.
3 Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς Ἡσαΐαν· ἔξελθε εἰς συνάντησιν Ἄχαζ σὺ καὶ ὁ καταλειφθεὶς Ἰασοὺβ ὁ υἱός σου πρὸς τὴν κολυμβήθραν τῆς ἄνω ὀδοῦ τοῦ ἀγροῦ τοῦ κναφέως
4 καὶ ἐρεῖς αὐτῷ· φύλαξαι τοῦ ἡσυχάσαι καὶ μὴ φοβοῦ, μηδὲ ἡ ψυχή σου ἀσθενείτω ἀπὸ τῶν δύο ξύλων τῶν δαλῶν τῶν καπνιζομένων τούτων· ὅταν γὰρ ὀργὴ τοῦ θυμοῦ μου γένηται, πάλιν ἰάσομαι.
5 Καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Ἀρὰμ καὶ ὁ υὸς τοῦ Ρομελίου, ὅτι ἐβουλεύσαντο βουλὴν πονηρὰν περὶ σοῦ λέγοντες·
6 ἀναβησόμεθα εἰς τὴν Ἰουδαίαν καὶ συλλαλήσαντες αὐτοῖς, ἀποστρέψομεν αὐτοὺς πρὸς ἡμᾶς καὶ βασιλεύσομεν αὐτοῖς τὸν υἱὸν Ταβεήλ·
7 τάδε λέγει Κύριος σαβαώθ· οὐ μὴ μείνῃ ἡ βουλὴ αὕτη οὐδὲ ἔσται·
8 ἀλλ' ἡ κεφαλὴ Ἀρὰμ Δαμασκὸς καὶ ἡ κεφαλὴ Δαμασκοῦ Ρασεὶμ - ἀλλ' ἔτι ἑξήκοντα καὶ πέντε ἐτῶν ἐκλείψει ἡ βασιλεία Ἐφραὶμ ἀπὸ λαοῦ -
9 καὶ ἡ κεφαλὴ Ἐφραὶμ Σομόρων, καὶ ἡ κεφαλὴ Σομόρων υἱὸς τοῦ Ρομελίου· καὶ ἐὰν μὴ πιστεύσητε, οὐδὲ μὴ συνιῆτε.
10 Καὶ προσέθετο Κύριος λαλῆσαι, τῷ Ἄχαζ λέγων·
11 αἴτησαι σεαυτῷ σημεῖον παρὰ Κυρίου Θεοῦ σου εἰς βάθος ἢ εἰς ὕψος.
12 Καὶ εἶπεν Ἄχαζ· οὐ μὴ αἰτήσω οὐδ' οὐ μὴ πειράσω Κύριον.
13 Καὶ εἶπεν· ἀκούσατε δή, οἶκος Δαυίδ· μὴ μικρὸν ὑμῖν ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις; Καὶ πῶς Κυρίῳ παρέχετε ἀγῶνα;
14 Διὰ τοῦτο δώσει Κύριος αὐτὸς ὑμῖν σημεῖον· ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἔξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ·
15 βούτυρον καὶ μέλι φάγεται· πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν ἢ προελέσθαι πονηρά, ἐκλέξεται τὸ ἀγαθόν·
16 διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδὶον ἀγαθὸν ἢ κακόν, ἀπειθεῖ πονηρίᾳ τοῦ ἐκλέξασθαι τὸ ἀγαθόν, καὶ καταλειφθήσεται ἡ γῆ, ἢν σὺ φοβῇ, ἀπὸ προσώπου τῶν δύο βασιλέων.
17 Ἀλλὰ ἐπάξει ὁ Θεὸς ἐπὶ σὲ καὶ καὶ ἐπὶ τὸν λαόν σου καὶ ἐπὶ τὸν οἶκον τοῦ πατρός σου ἡμέρας, αἳ οὔπω ἥκασιν ἀφ' ἧς ἡμέρας ἀφεῖλεν Ἐφραὶμ ἀπὸ Ἰούδα τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων.
18 Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ συριεῖ Κύριος μυίαις, ὃ κυριεύει μέρος ποταμοῦ Αἰγύπτου, καὶ τῇ μελίσσῃ, ἥ ἐστιν ἐν χώρα Ἀσσυρίων,
19 καὶ ἐλεύσονται πάντες καὶ ἀνπαύσονται ἐν ταῖς φάραγξι τῆς χώρας καὶ ἐν ταῖς τρώγλαις τῶν πετρῶν καὶ εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς πᾶσαν ραγάδα καὶ ἐν παντὶ ξύλῳ.
20 Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ξυρήσει Κύριος τῷ ξυρῷ τῷ μεγάλῳ καὶ μεμεθυσμένῳ, ὃ ἐστι πέραν τοῦ ποταμοῦ βασιλέως Ἀσσυρίων, τὴν κεφαλὴν καὶ τὰς τρίχας τῶν ποδῶν, καὶ τὸν πώγωνα ἀφελεῖ.
21 Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ θρέψει ἄνθρωπος δάμαλιν βοῶν καὶ δύο πρόβατα.
22 Καὶ ἔσται ἀπὸ τοῦ πλεῖστον ποιεῖν, γάλα, βούτυρον καὶ μέλι φάγεται πᾶς ὁ καταλειφθεῖς ἐπὶ τῆς γῆς.
23 Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ πᾶς τόπος, οὗ ἐὰν ὦσι χίλιαι ἄμπελοι χιλίων σίκλων, εἰς χέρσον ἔσονται καὶ εἰς ἄκανθαν·
24 μετὰ βέλους καὶ τοξεύματος εἰσελεύσονται ἐκεῖ, ὅτι χέρσος καὶ ἄκανθα ἔσται πᾶσα ἡ γῆ.
25 Καὶ πᾶν ὄρος ἀροτριωμένον ἀροτριωθήσεται, καὶ οὐ μὴ ἐπέλθῃ ἐκεῖ φόβος· ἔσται γὰρ ἀπὸ τῆς χέρσου καὶ ἀκάνθης εἰς βόσκημα προβάτου ἐκ καὶ καταπάτημα βοός.

Ἑρμηνεία Ἰωάννου Κολιτσάρα

ατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ βασιλέως Ἄχαζ, υἱοῦ τοῦ Ἰωάθαμ, ὅστις ἦτο υἱὸς τοῦ Ὀζίου βασιλέως τῶν Ἰουδαίων, ἐπῆλθεν ὁ Ρασείμ, ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἀραμαϊκοῦ κράτους, καὶ ὁ Φακεέ, ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου, βασιλέως τῶν Ἰσραηλιτῶν, ἐναντίον τῆς Ἱερουσαλήμ, διὰ νὰ πολεμήσουν καὶ τὴν καταλάβουν ἀλλὰ δὲν ἠμπόρεσαν να τὴν κυριεύσουν.
2 Ἀνηγγέλθησαν δὲ εἰς τὸν βασιλικὸν οἶκον τοῦ Δαβίδ, ὅτι τὸ Ἀραμαϊκὸν κράτος συνεμάχησε μὲ τὸ βασίλειον τῶν Ἰσραηλιτῶν ἐναντίον αὐτῶν. Ἐταράχθη ὁ βασιλεὺς καὶ ὅλος ὁ βασιλικὸς οἶκος καὶ ὅλος ὁ λαὸς τῶν Ἰουδαίων, ὅπως ταράσσονται καὶ τρέμουν οἱ κλάδοι καὶ τὰ φύλλα τῶν δένδρων ἑνὸς δάσους, ὅταν πνεύσῃ ἄνεμος.
3 Εἶπε τότε ὁ Κύριος πρὸς τὸν Ἡσαΐαν· ἔβγα εἰς συνάντησιν τοῦ Ἄχαζ σὺ καὶ ὁ ἀπομείνας κοντά σου υἱός σου Ἰασούβ, τοῦ ὁποίου τὸ ὅνομα σημαίνει <τὸ κατάλειμμα θὰ ἐπιστρέψῃ>. Θὰ τὸν συναντήσῃς πλησίον τῆς δεξαμενῆς, ἡ ὁποία εὑρίσκεται εἰς τὸ ἄνω μέρος τῆς ὀδοῦ, ποὺ ὀδηγεῖ εἰς τὸν ἀγρὸν τοῦ λευκαντοῦ.
4 Θὰ εἴπῃς ἐκεῖ πρὸς τὸν Ἄχαζ: Φυλάξου καὶ ἡσύχασε, μὴ φοβεῖσαι· ἂς μὴ ἀποκαρδιωθῇς ἐξ αἰτίας τῶν δύο αὐτῶν ἐσβεσμένων δαυλῶν, ποὺ καπνίζουν, τοῦ βασιλέως Φακεὲ καὶ τοῦ Ρασείμ, διότι, ὅταν ἡ δικαία τιμωρία τῆς ὀργῆς τοῦ θυμοῦ μου πραγματοποιηθῇ πλέον ἐναντίον σας, ἐγὼ πάλιν θὰ σᾶς ἀνορθώσω καὶ θὰ σᾶς προστατεύσω.
5 Ὡς πρὸς δὲ τὸν Ρασείμ, βασιλέα τῶν Ἀραμαίων καὶ τὸν Φακεέ, υἱὸν τοῦ Ρομελίου, ἐπειδὴ αὐτοὶ ἐσκέφθησαν καὶ ἀπεφάσισαν ἐναντίον σου κακὰ καὶ ὀλέθρια, λέγοντες
6 θὰ ἐπέλθωμεν ἐναντίον τῆς Ἰουδαίας, θὰ συνομιλήσωμεν μὲ αὐτούς, θὰ τοὺς ἀπειλήσωμεν καὶ ἔτσι, χωρὶς κἂν νὰ πολεμήσωμεν, θὰ τοὺς γυρίσωμεν πρὸς τὸ μέρος μας καὶ θὰ καταστήσωμεν βασιλέα εἰς αὐτοὺς τὸν υἱὸν τοῦ Ταβεήλ,
7 αὐτά, λοιπόν, λέγει ὁ Κύριος, ὁ παντοκράτωρ· Δὲν θὰ πραγματοποιηθῇ ἡ κακὴ ἀπόφασίς των οὔτε καὶ θὰ εὐοδωθῇ τὸ σχέδιόν των.
8 Διότι πρωτεύουσα τοῦ Ἀραμαϊκοῦ κράτους θὰ εἶναι ἡ Δαμασκός, ὁ δὲ Ρασεὶμ θὰ εἶναι βασιλεὺς μόνον τῆς Δαμασκοῦ. Ὡς πρὸς δὲ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰσραὴλ θὰ ὑπάρξῃ ἀκόμη ἐπὶ ἑξήκοντα πέντε ἔτη, ὁπότε πλέον θὰ λείψῃ ὁ λαὸς ἀπὸ τὸ βασίλειον αὐτό.
9 Ἐπί τοῦ παρόντος πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου αὐτοῦ θὰ εἶναι ἡ Σαμάρεια καὶ βασιλεὺς τῆς Σαμαρείας θὰ εἶναι ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου. Ἐὰν ὅμως σεῖς δὲν πυστεύσετε εἰς τὸν Κύριον καὶ δὲν παραδεχθῆτε τοὺς λόγους του, ποτὲ δὲν θὰ ἐννοήσετε οὔτε τὴν θέσιν, ποὺ εὑρίσκεσθε, οὔτε τὸν τρόπον τῆς ἀσφαλείας σας>.
10 Ὡμίλησεν ὁ Κύριος καὶ πάλιν πρὸς τὸν Ἄχαζ καὶ εἶπε·
11 <εἰς πιστοποίησιν αὐτῶν, ποὺ σοῦ εἶπα, ζήτησε νὰ γίνῃ κάποιο θαῦμα ἀπὸ τὸν Κύριον τὸν Θεόν σου εἴτε εἰς τὰ βάθη τῆς γῆς εἴτε εἰς τὰ ὕψη τοῦ οὐρανοῦ>.
12 Ὁ Ἄχαζ ὅμως ἀπήντησε· <δὲν πρόκειται ἐγὼ να ζητήσω τέτοιο θαῦμα καὶ να θέσω τρόπον τινὰ τὸν Κύριον εἰς πειρασμόν>.
13 Εἶπε τότε ὁ προφήτης Ἡσαΐας ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ· <ἀκούσατε, λοιπόν, ὅλοι σεῖς οἱ ἄνθρωποι τῆς βασιλικῆς οἰκογενείας τοῦ Δαβίδ. Εἶναι μικρὸν ζήτημα να παρέχετε πράγματα καὶ ἀφορμὰς στενοχωρίας εἰς τοὺς ἀνθρώπους; Πῶς, λοιπόν, τολμᾶτε να στενοχωρῆτε τὸν Κύριόν με τὴν ἀπιστίαν καὶ ἀνυπακοήν σας;
14 Διὰ τοῦτο θὰ δώσῃ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος εἰς σᾶς σημεῖον, θαῦμα μέγα καὶ καταπληκτικόν. Ἰδού, ἡ παρθένος θὰ συλλάβῃ ὑπερφυσικῶς καὶ θὰ γεννήσῃ υἱὸν καὶ τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ της αὐτοῦ θά εἶναι Ἐμμανουήλ, ποὺ σημαίνει ὁ   Θεὸς μαζῆ μας.
15 Ὁ Ἐμμανουὴλ θὰ τρώγῃ βούτυρον καὶ μέλι, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα παιδιά, θὰ ἀνατραφῇ ὅπως καὶ ἐκεῖνα. Πρὶν ὅμως ἔλθῃ εἰς τὴν ἡλικίαν, κατὰ τὴν ὁποίαν θὰ εἶναι εἰς θέσιν νὰ διακρίνῃ τὸ καλὸν ἀπὸ τὸ κακόν, θὰ ἐκλέγῃ πάντοτε τὸ ἀγαθόν, διότι δὲν ὑπάρχει εἰς αὐτὸ ἡ κακὴ κληρονομικότης καὶ κλίσις.
16 Διότι, ἐπαναλαμβάνω, πρὶν ἀκόμη τὸ παιδίον κατανοήσῃ καὶ εἶναι εἰς θέσιν να διακρίνῃ μεταξὺ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ, θὰ ἀπειθῇ εἰς κάθε πονηρίαν, διὰ νὰ ἐκλέγῃ καὶ προτιμᾷ πάντοτε τὸ ἀγαθόν. Ἡ ὑπερφυσικὴ γέννησις καὶ ἀρετὴ τοῦ παιδίου θὰ εἶναι τὸ σημεῖον, ποὺ θὰ ἐγγυηθῇ, ὅτι θὰ μείνῃ ἀνέπαφος ἡ χώρα, διὰ τὴν ὁποίαν σὺ ὁ Ἄχαζ φοβεῖσαι ἐξ αἰτίας τῶν δύο βασιλέων, ποὺ ἐπέδραμαν ἐναντίον σου.
17 Θὰ τιμωρήσῃ ὁ Θεὸς τοὺς δύο αὐτοὺς ἐπιδρομεῖς, ἀλλὰ θὰ ἐξαποστείλῃ καὶ θὰ ἐπιφέρῃ καὶ ἐναντίον σου καὶ ἐναντίον τοῦ λαοῦ σου καὶ ἐναντίον τοῦ βασιλικοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου ἡμέρας τοιούτων συμφορῶν, αἱ ὁποῖαι ποτὲ ἕως τώρα δὲν εἶχον ἐπέλθει εἰς σᾶς ἀπὸ τὴν ἐποχήν, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐχωρίσθη τὸ βασίλειον τοῦ Ἰσραὴλ ἀπὸ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰούδα. Θὰ ἐξαποστείλῃ εἰς ὄλεθρόν σας τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων ἐναντίον σας.
18 Κατὰ τὴν ἐποχήν, λοιπόν, ἐκείνην ὁ Κύριος θὰ σφυρίξῃ καὶ θὰ προσκαλέσῃ ὡσὰν πολυαρίθμους μυίγας τοὺς Αἰγυπτίους, οἱ ὁποῖοι κυριαρχοῦν εἰς τὸ ἄνω μέρος τοῦ Νείλου, ποταμοῦ τῆς Αἰγύπτου, καὶ ὡσὰν σμήνη μελισσῶν τὰ πάνοπλα στρατεύματα τῶν Ἀσσυρίων,
19 καὶ θὰ ἐπέλθουν ἐναντίον σας, θὰ καταλάβουν τὴν χώραν σας καὶ θὰ ἀναπαυθοῦν εἰς αὐτήν, ὡς ἐὰν εἶναι ἰδική των, θὰ εἰσχωρήσουν παντοῦ· εἰς τὰς φάραγγας τῆς χώρας σας, εἰς τὰς τρώγλας τῶν βράχων, εἰς τὰ σπήλαια τῶν ὀρέων καὶ γενικῶς εἰς κάθε ρωγμὴν καὶ εἰς κάθε δένδρον.
20 Κατὰ τὴν τρομερὰν ἐκείνην ἡμέραν τῆς θείας τιμωρίας, χρησιμοποιῶν ὁ Κύριος ὡς ὄργανά του τὰ στρατεύματα τῶν Ἀσσυρίων, τὰ πέραν τοῦ ποταμοῦ καὶ τὸν βασιλέα αὐτῶν, θὰ ξυρίσῃ ὡσὰν μὲ μεγάλο κοπτερὸ ξυράφι τοῦ τὴν κεφαλήν σας καὶ τὰς τρίχας τῶν ποδῶν σας· θὰ ἀφαιρέσῃ τὸν πώγωνά σας πρὸς μεγάλον ἐξευτελισμόν σας· θὰ παραδώσῃ εἰς ὄλεθρον τὴν χώραν σας.
21 Θὰ εἶναι τόσον μεγάλη ἡ καταστροφὴ καὶ ἡ ἐρήμωσις κατὰ τὴν περίοδον ἐκείνην, ὥστε κάθε οἰκογενειάρχης, ποὺ θὰ ἀπομείνῃ, θὰ θεωρῇ ἀρκετὸν νὰ διατρέφῃ μίαν μόνον δάμαλιν καὶ δύο πρόβατα διὰ τὰς ἀνάγκας τῆς οἰκογενείας του.
22 Διότι τὰ ὀλίγα αὐτὰ ζῶα, λόγῳ τῆς ἀφθόνου βοσκῆς των εἰς τὴν ἐρημωμένην πλέον καὶ ἀκαλλιέργητον γῆν θὰ παράγουν πολὺ γάλα. Ἀπὸ τὸ βούτυρον αὐτῶν καὶ ἀπὸ τὸ ἄγριον μέλι θὰ τρώγῃ καὶ θὰ συντηρῆται κάθε ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος θὰ ἔχῃ ἀπολειφθῇ εἰς τὴν ἐρημωμένην χώραν τῆς Ἰουδαίας.
23 Κατὰ τὴν περίοδον ἐκείνην τῆς καταστροφῆς καὶ τοῦ ὀλέθρου θὰ συμβῇ, ὥστε κάθε περιοχή, ποὺ εἶχε χιλίας ἀμπέλους, αἱ ὁποῖαι ἀπέδιδον εἰσόδημα χιλίων ἑβραϊκῶν σίκλων, θὰ γίνῃ χέρσος τόπος γεμᾶτος ἀγκάθια.
24 Θὰ ἀγριέψῃ ὁ τόπος, θὰ γίνῃ κατοικία ἀγρίων θηρίων, ὥστε οἱ ἄνθρωποι θὰ εἰσέρχωνται εἰς αὐτὴν κρατοῦντες βέλη καὶ τόξα, διότι ἀγρία καὶ χέρσος καὶ γεμάτη ἀγκάθια θὰ εἶναι ὅλη ἡ χώρα τῆς Ἰουδαίας.
25 Διὰ τὸν φόβον τῶν ἐχθρῶν οἱ Ἰουδαῖοι θὰ καλλιεργοῦν κάθε καλλιεργήσιμον τόπον ἐπάνω εἰς τὰ βουνά, διότι ἐκεῖ δὲν θὰ ὑπάρχῃ φόβος να ἐπέλθουν οἱ ἐχθροί. Χέρσοι καὶ ἀκαλλιέργητοι θὰ γίνουν οἱ τόποι, γεμᾶτοι ἀγκάθια. Θὰ βόσκουν εἰς αὐτοὺς τὰ πρόβατα καὶ θὰ καταπατοῦνται, ἀπὸ τὰ βόϊδια.

Ἑρμηνεία Παναγιώτη Τρεμπέλα

αὶ συνέβη κατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ βασιλέως Ἀχαζ, τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἰωάθαμ, ὅστις ἦτο υἱὸς τοῦ Ὀζίου, βασιλέως τοῦ Ἰούδα, ἀνέβη ὁ Ρασείμ, ὁ βασιλεὺς Ἀράμ, καὶ ὁ Φακεέ, ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου, ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ, κατὰ τῆς Ἱερουσαλὴμ διὰ νὰ καταλάβουν αὐτὴν καὶ δὲν ἠμπόρεσαν νὰ τὴν κυριεύσουν.
2 Καὶ ἀνηγγέλθη εἰς τὸν βασιλικὸν οἶκον τοῦ Δαβὶδ τὸ ἑξῆς: Τὰ ἀραμαϊκὰ στρατεύματα ἐστρατοπέδευσαν εἰς τὸ βασίλειον τοῦ Ἐφραίμ. Καὶ ἐτρόμαξεν ἡ ψυχὴ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ καὶ ἐταράχθη, ὅπως εἰς δάσος θὰ σαλευθῇ καὶ θὰ σεισθῇ δένδρον ὑπὸ πνοῆς ἰσχυροῦ ἀέρος.
3 Καὶ εἶπεν ὁ Κύριος πρὸς τὸν Ἡσαΐαν: Ἔβγα πρὸς συνάντησιν τοῦ Ἄχαζ σὺ καὶ ὁ υἱός σου Ἰασούβ, ποὺ ἔχει τὸ συμβολικὸν ὄνομα <τὸ κατάλειμμα θὰ ἐπιστρέψῃ> θὰ τὸν συναντήσῃς πλησίον τῆς δεξαμενῆς τοῦ ἐπάνω δρόμου τοῦ ἀγροῦ τοῦ λευκαντοῦ.
4 Καὶ θὰ εἴπῃς εἰς αὐτόν: Φυλάξου καὶ ἡσύχασε καὶ μὴ φοβῆσαι, οὔτε ἡ ψυχή σου νὰ δειλιᾷ ἀπὸ τοὺς δύο αὐτοὺς βασιλεῖς, ποὺ ὁμοιάζουν πρὸς δύο ξύλα δαυλιὰ ποὺ καπνίζουν· διότι ὅταν ὁλοκληρωθῇ ἡ ὑπὸ τοῦ θυμοῦ μου ἐπιβληθεῖσα εἰς σᾶς τιμωρία διὰ τῆς ἤττης, ποὺ θὰ ὑποστῆτε, πάλιν θὰ σᾶς θεραπεύσω καὶ θὰ σὲ προστατεύσω κατ’ αὐτῶν.
5 Καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Ἀρὰμ καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου, ἐπειδὴ ἀπεφάσισαν ἀπόφασιν κακὴν ἐναντίον σου λέγοντες·
6 θὰ ἀναβῶμεν εἰς τὴν Ἰουδαίαν καὶ ἀφοῦ θὰ τὰ εἴπωμεν μαζὶ μὲ αὐτούς, θὰ τοὺς γυρίσωμεν μὲ τὸ μέρος μας καὶ θὰ ἀναδείξωμεν βασιλέα τους τὸν υἱὸν τοῦ Ταβεήλ·
7 δι’ αὐτὸ αὐτὰ λέγει ὁ Κύριος ὁ παντοκράτωρ: Δὲν θὰ σταθῇ τὸ σχέδιον καὶ ἡ ἀπόφασις αὐτή, οὔτε θὰ πραγματοποιηθῇ.
8 Ἀλλὰ τὰ πράγματα θὰ μείνουν, ὅπως ἔχουν σήμερον. Ἡ πρωτεύουσα δηλαδὴ τοῦ Ἀραμαϊκοῦ κράτους θὰ εἶναι ἡ Δαμασκὸς καὶ ὁ βασιλεὺς τῆς Δαμασκοῦ θὰ εἶναι ὁ Ρασείμ. Ἀλλ' ἀκόμη ἑξήκοντα πέντε ἐτῶν χρονικὸν διάστημα θὰ παρέλθῃ καὶ θὰ ἐκλείψῃ ὁ λαὸς ἀπὸ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰσραήλ, εἰς τὸ ὁποῖον κυριαρχεῖ τώρα ἡ φυλὴ τοῦ Ἐφραίμ.
9 Καὶ ἡ πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου τοῦ Ἐφραὶμ θὰ εἶναι ἡ Σαμάρεια καὶ ὁ βασιλεὺς τῆς Σαμαρείας θὰ εἶναι ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου. Καὶ ἐὰν δὲν πιστεύσετε καὶ δὲν ἐμπιστευθῆτε ἐξ ὁλοκλήρου εἰς τὸν Κύριον, δὲν θὰ ἐννοήσετε, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ἀσφαλισθῆτε ἀπὸ τοὺς ἐπαπειλοῦντας τὸν βασιλικόν σας οἶκον κινδύνους.
10 Καὶ ὁ Κύριος ἐλάλησε πάλιν πρὸς τὸν Ἄχαζ καὶ εἶπε:
11 Ζήτησε πρὸς πληροφορίαν σου παρὰ Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου θαῦμά τι, εἴτε εἰς τὸ βάθος τῆς γῆς καὶ ἔτι κατωτέρω, εἴτε εἰς τὸ ὕψος τοῦ οὐρανοῦ.
12 Καὶ εἶπεν ὁ Ἄχαζ: Δὲν θὰ ζητήσω σημεῖον, οὔτε θὰ ὑποβάλω εἰς πειρασμὸν τὸν Κύριον, θέτων ὑπὸ ἀμφισβήτησιν τὴν βεβαίωσίν του.
13 Καὶ εἶπεν ὁ Προφήτης: Ἀκούσατε λοιπὸν σεῖς, οἱ ἀποτελοῦντες τὸν βασιλικὸν οἶκον τοῦ Δαβίδ: Μήπως εἶναι μικρὸν πρᾶγμα να παρέχητε στενοχωρίας καὶ κόπους εἰς ἀνθρώπους ἀπεσταλμένους ἀπὸ τὸν Θεόν, οἷοι οἱ Προφῆται; Καὶ πῶς λοιπὸν τολμᾶτε διὰ τῆς ἀπιστίας σας νὰ στενοχωρῆτε τὸν Θεόν;
14 Διὰ τοῦτο θὰ δώσῃ μόνος του αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Κύριος εἰς σᾶς θαῦμα ὑπερφυσικόν· ἰδοὺ ἡ παρθένος ὑπερφυῶς θὰ συλλάβῃ ἐν γαστρὶ καὶ θὰ γεννήσῃ υἱὸν καὶ θὰ καλέσῃς τὸ ὄνομά του Ἐμμανουήλ, ἤτοι μαζί μας ὁ Θεός.
15 Θὰ φάγῃ βούτυρον καὶ μέλι, ὡς καὶ τὰ συνήθη νήπια τῶν ἀνθρώπων, καὶ μὲ αὐτὰ θὰ τραφῇ. Προτοῦ ὅμως ἔλθῃ εἰς τὴν ἡλικίαν ἐκείνην, κατὰ τὴν ὁποίαν θὰ δύναται νὰ γνωρίσῃ ἢ νὰ προτιμήσῃ τὰ πονηρά, θὰ ἐκλεγῇ τὸ ἀγαθόν, διότι δὲν θὰ ὑπάρχῃ ἐν αὐτῷ πονηρὰ κλίσις, ὡς εἰς ἡμᾶς τοὺς ἄλλους, ἀλλὰ θὰ εἶναι ἀναμάρτητος.
16 Ναί· βεβαίως τὸ παιδίον τοῦτο, προτοῦ νὰ ἔλθῃ εἰς ἡλικίαν, καθ’ ἣν θὰ διακρίνῃ τὸ ἀγαθὸν ἢ τὸ κακόν, λόγῳ τῆς ἐν αὐτῷ ἀγαθότητος θὰ ἀπειθῇ εἰς τὴν πονηρίαν, διὰ νὰ ἐκλέγῃ καὶ προτιμᾷ τὸ ἀγαθόν. Αὐτὸ εἶναι τὸ ὑπερφυσικὸν σημεῖον, τὸ ὁποῖον ἐγγυᾶται ὅτι θὰ καταλειφθῇ ἀνέπαφος ἡ χώρα, διὰ τὴν ὁποίαν σὺ ὁ Ἄχαζ φοβεῖσαι, ἀπὸ τοὺς δύο βασιλεῖς, ποὺ ἐπέδραμον κατ’ αὐτῆς.
17 Ἀλλὰ θὰ ἐπαγάγῃ ὁ Θεὸς κατὰ σοῦ καὶ κατὰ τοῦ ἀκολουθοῦντος τὴν πονηρὰν γνώμην σου λαοῦ σου καὶ κατὰ τοῦ βασιλικοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου ἡμέρας συμφορᾶς καὶ ἐθνικῶν δοκιμασιῶν, αἱ ὁποῖαι δὲν ἔχουν ἔλθει ἀκόμη ἀπὸ τὴν ἡμέραν ἐκείνην, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐχωρίσθη ὁ Ἐφραὶμ καὶ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰσραὴλ ἀπὸ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰούδα, δηλαδὴ θὰ ἐπαγάγῃ τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων, ὅστις θὰ ἐρημώσῃ τὴν χώραν καὶ θὰ αἰχμαλωτίσῃ τοὺς κατοίκους της.
18 Καὶ θὰ συμβῇ κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ὁ Κύριος θὰ σφυρίξῃ καλῶν ὡς ἄλλας μυίας, αἵτινες κυριαρχοῦν εἰς μέρος τοῦ ποταμοῦ τῆς Αἰγύπτου, εἰς τὰ στρατεύματα τῶν Αἰγυπτίων καὶ εἰς τὰ πρὸς μελίσσας ὁμοιάζοντα διὰ τὸν ὁπλισμὸν καὶ τὴν ἐπιθετικότητα αὐτῶν στρατεύματα τῶν Ἀσσυρίων,
19 καὶ θὰ ἔλθουν ὅλοι καὶ θὰ ἀναπαυθοῦν ὡς εἰς ἰδίας των χώρας, εἰσχωροῦντες πανταχοῦ εἰς τὰς φάραγγας τῆς χώρας καὶ εἰς τὰς ὑγρὰς ὀπὰς τῶν πετρῶν καὶ εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς κάθε ρωγμὴν καὶ εἰς κάθε δένδρον.
20 Κατ’ ἐκείνην τὴν ἡμέραν θὰ ξυρίση ὁ Κύριος μὲ τὸ ξυράφιον τὸ μεγάλον καὶ τὸ μεθ’ ὁρμῆς ἀτάκτου κινούμενον, ποὺ ὑπάρχει πέραν τοῦ Εὐφράτου ποταμοῦ καὶ ἀνήκει εἰς τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων, τὴν κεφαλὴν καὶ τὰς τρίχας τῶν ποδῶν σας· καὶ θὰ ἀφαιρέσῃ τὸν πώγωνά σας, οὐ μόνον καταστρέφων καὶ οἱονεὶ ξυρίζων ὁλόκληρον τὴν χώραν σας, ἀλλὰ καὶ ἀτιμάζων πάντας ὑμᾶς.
21 Καὶ θὰ συμβῇ τοιαύτη καταστροφὴ καὶ ἐρήμωσις κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ὥστε θὰ θρέψῃ κάθε οἰκογενειάρχης μίαν μόνον δάμαλιν καὶ δύο πρόβατα.
22 Καὶ θὰ συμβῇ, ὥστε αὐτὰ τὰ ὀλίγα ζῶα, λόγῳ τῆς ἀφθόνου τροφῆς των εἰς τὴν ἐρημωμένην καὶ ἀκαλλιέργητον γῆν, θὰ παράγουν πάρα πολὺ γάλα, καὶ ἀπὸ τὸ βούτυρον καὶ τὸ ἄγριον μέλι θὰ τρώγῃ καὶ θὰ διατρέφεται κάθε ἄνθρωπος, ποὺ ἐναπελείφθη ἐπὶ τῆς Ἰουδαίας χώρας.
23 Καὶ θὰ συμβῇ κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην τοιαύτη καταστροφή, ὥστε κάθε τόπος, ὅπου τυχὸν θὰ ὑπάρχουν χίλια κλήματα ἀποδιδόντα εἰσόδημα ἀξίας χιλίων ἑβραϊκῶν σίκλων, ἤτοι 28.000 περίπου φράγκων, θὰ γίνῃ χέρσος καὶ γεμᾶτος ἀγκαθιές.
24 Καὶ θὰ ἀγριέψη τόσον πολὺ ὁ τόπος αὐτὸς μεταβαλλόμενος εἰς κατοικίαν ἀγρίων ζώων, ὥστε δὲν θὰ ἔμβουν ἐκεῖ χωρὶς βέλος καὶ τόξον, διότι χέρσος καὶ γεμάτη ἀγκαθιὲς θὰ εἶναι ὅλη ἡ γῆ τῆς Ἰουδαίας.
25 Καὶ κάθε βουνὸν ἐπιδεκτικὸν καλλιεργείας θὰ καλλιεργηθῇ, καὶ ἐπειδὴ αὐτὰ δυσκόλως θὰ συχνάζωνται ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν, δὲν θὰ ἐπέλθῃ φόβος ἐκεῖ· ἀλλὰ καὶ αὐτὰ κατὰ τὸ πλεῖστον θὰ γίνουν χέρσα καὶ γεμᾶτα ἀπὸ ἄκανθαν, διὰ νὰ εἶναι βοσκὴ προβάτου καὶ καταπάτημα βοδιῶν.

Πρωτότυπο Κείμενο	Ἑρμηνεία Ἰωάννου Κολιτσάρα	Ἑρμηνεία Παναγιώτη Τρεμπέλα
αὶ ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Ἄχαζ τοῦ Ἰωάθαμ τοῦ υἱοῦ Ὀζίου βασιλέως Ἰούδα, ἀνέβη Ρασεὶμ βασιλεὺς Ἰσραὴλ επὶ Ἱερουσαλὴμ πολεμῆσαι αὐτὴν καὶ οὐκ ἠδυνήθησαν πολιορκῆσαι αὐτήν.	ατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ βασιλέως Ἄχαζ, υἱοῦ τοῦ Ἰωάθαμ, ὅστις ἦτο υἱὸς τοῦ Ὀζίου βασιλέως τῶν Ἰουδαίων, ἐπῆλθεν ὁ Ρασείμ, ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἀραμαϊκοῦ κράτους, καὶ ὁ Φακεέ, ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου, βασιλέως τῶν Ἰσραηλιτῶν, ἐναντίον τῆς Ἱερουσαλήμ, διὰ νὰ πολεμήσουν καὶ τὴν καταλάβουν ἀλλὰ δὲν ἠμπόρεσαν να τὴν κυριεύσουν.	αὶ συνέβη κατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ βασιλέως Ἀχαζ, τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἰωάθαμ, ὅστις ἦτο υἱὸς τοῦ Ὀζίου, βασιλέως τοῦ Ἰούδα, ἀνέβη ὁ Ρασείμ, ὁ βασιλεὺς Ἀράμ, καὶ ὁ Φακεέ, ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου, ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ, κατὰ τῆς Ἱερουσαλὴμ διὰ νὰ καταλάβουν αὐτὴν καὶ δὲν ἠμπόρεσαν νὰ τὴν κυριεύσουν.
2 Καὶ ἀνηγγέλη εἰς τὸν οἶκον Δαυὶδ λέγων· συνεφώνησεν Ἀρὰμ πρὸς τὸν Ἐφραίμ· καὶ ἐξέστη ἡ ψυχὴ αὐτοῦ καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, ὃν τρόπον ἕν δρυμῷ ξύλον ὑπὸ πνεύματος σαλευθῇ.	2 Ἀνηγγέλθησαν δὲ εἰς τὸν βασιλικὸν οἶκον τοῦ Δαβίδ, ὅτι τὸ Ἀραμαϊκὸν κράτος συνεμάχησε μὲ τὸ βασίλειον τῶν Ἰσραηλιτῶν ἐναντίον αὐτῶν. Ἐταράχθη ὁ βασιλεὺς καὶ ὅλος ὁ βασιλικὸς οἶκος καὶ ὅλος ὁ λαὸς τῶν Ἰουδαίων, ὅπως ταράσσονται καὶ τρέμουν οἱ κλάδοι καὶ τὰ φύλλα τῶν δένδρων ἑνὸς δάσους, ὅταν πνεύσῃ ἄνεμος.	2 Καὶ ἀνηγγέλθη εἰς τὸν βασιλικὸν οἶκον τοῦ Δαβὶδ τὸ ἑξῆς: Τὰ ἀραμαϊκὰ στρατεύματα ἐστρατοπέδευσαν εἰς τὸ βασίλειον τοῦ Ἐφραίμ. Καὶ ἐτρόμαξεν ἡ ψυχὴ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ καὶ ἐταράχθη, ὅπως εἰς δάσος θὰ σαλευθῇ καὶ θὰ σεισθῇ δένδρον ὑπὸ πνοῆς ἰσχυροῦ ἀέρος.
3 Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς Ἡσαΐαν· ἔξελθε εἰς συνάντησιν Ἄχαζ σὺ καὶ ὁ καταλειφθεὶς Ἰασοὺβ ὁ υἱός σου πρὸς τὴν κολυμβήθραν τῆς ἄνω ὀδοῦ τοῦ ἀγροῦ τοῦ κναφέως	3 Εἶπε τότε ὁ Κύριος πρὸς τὸν Ἡσαΐαν· ἔβγα εἰς συνάντησιν τοῦ Ἄχαζ σὺ καὶ ὁ ἀπομείνας κοντά σου υἱός σου Ἰασούβ, τοῦ ὁποίου τὸ ὅνομα σημαίνει <τὸ κατάλειμμα θὰ ἐπιστρέψῃ>. Θὰ τὸν συναντήσῃς πλησίον τῆς δεξαμενῆς, ἡ ὁποία εὑρίσκεται εἰς τὸ ἄνω μέρος τῆς ὀδοῦ, ποὺ ὀδηγεῖ εἰς τὸν ἀγρὸν τοῦ λευκαντοῦ.	3 Καὶ εἶπεν ὁ Κύριος πρὸς τὸν Ἡσαΐαν: Ἔβγα πρὸς συνάντησιν τοῦ Ἄχαζ σὺ καὶ ὁ υἱός σου Ἰασούβ, ποὺ ἔχει τὸ συμβολικὸν ὄνομα <τὸ κατάλειμμα θὰ ἐπιστρέψῃ> θὰ τὸν συναντήσῃς πλησίον τῆς δεξαμενῆς τοῦ ἐπάνω δρόμου τοῦ ἀγροῦ τοῦ λευκαντοῦ.
4 καὶ ἐρεῖς αὐτῷ· φύλαξαι τοῦ ἡσυχάσαι καὶ μὴ φοβοῦ, μηδὲ ἡ ψυχή σου ἀσθενείτω ἀπὸ τῶν δύο ξύλων τῶν δαλῶν τῶν καπνιζομένων τούτων· ὅταν γὰρ ὀργὴ τοῦ θυμοῦ μου γένηται, πάλιν ἰάσομαι.	4 Θὰ εἴπῃς ἐκεῖ πρὸς τὸν Ἄχαζ: Φυλάξου καὶ ἡσύχασε, μὴ φοβεῖσαι· ἂς μὴ ἀποκαρδιωθῇς ἐξ αἰτίας τῶν δύο αὐτῶν ἐσβεσμένων δαυλῶν, ποὺ καπνίζουν, τοῦ βασιλέως Φακεὲ καὶ τοῦ Ρασείμ, διότι, ὅταν ἡ δικαία τιμωρία τῆς ὀργῆς τοῦ θυμοῦ μου πραγματοποιηθῇ πλέον ἐναντίον σας, ἐγὼ πάλιν θὰ σᾶς ἀνορθώσω καὶ θὰ σᾶς προστατεύσω.	4 Καὶ θὰ εἴπῃς εἰς αὐτόν: Φυλάξου καὶ ἡσύχασε καὶ μὴ φοβῆσαι, οὔτε ἡ ψυχή σου νὰ δειλιᾷ ἀπὸ τοὺς δύο αὐτοὺς βασιλεῖς, ποὺ ὁμοιάζουν πρὸς δύο ξύλα δαυλιὰ ποὺ καπνίζουν· διότι ὅταν ὁλοκληρωθῇ ἡ ὑπὸ τοῦ θυμοῦ μου ἐπιβληθεῖσα εἰς σᾶς τιμωρία διὰ τῆς ἤττης, ποὺ θὰ ὑποστῆτε, πάλιν θὰ σᾶς θεραπεύσω καὶ θὰ σὲ προστατεύσω κατ’ αὐτῶν.
5 Καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Ἀρὰμ καὶ ὁ υὸς τοῦ Ρομελίου, ὅτι ἐβουλεύσαντο βουλὴν πονηρὰν περὶ σοῦ λέγοντες·	5 Ὡς πρὸς δὲ τὸν Ρασείμ, βασιλέα τῶν Ἀραμαίων καὶ τὸν Φακεέ, υἱὸν τοῦ Ρομελίου, ἐπειδὴ αὐτοὶ ἐσκέφθησαν καὶ ἀπεφάσισαν ἐναντίον σου κακὰ καὶ ὀλέθρια, λέγοντες	5 Καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Ἀρὰμ καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου, ἐπειδὴ ἀπεφάσισαν ἀπόφασιν κακὴν ἐναντίον σου λέγοντες·
6 ἀναβησόμεθα εἰς τὴν Ἰουδαίαν καὶ συλλαλήσαντες αὐτοῖς, ἀποστρέψομεν αὐτοὺς πρὸς ἡμᾶς καὶ βασιλεύσομεν αὐτοῖς τὸν υἱὸν Ταβεήλ·	6 θὰ ἐπέλθωμεν ἐναντίον τῆς Ἰουδαίας, θὰ συνομιλήσωμεν μὲ αὐτούς, θὰ τοὺς ἀπειλήσωμεν καὶ ἔτσι, χωρὶς κἂν νὰ πολεμήσωμεν, θὰ τοὺς γυρίσωμεν πρὸς τὸ μέρος μας καὶ θὰ καταστήσωμεν βασιλέα εἰς αὐτοὺς τὸν υἱὸν τοῦ Ταβεήλ,	6 θὰ ἀναβῶμεν εἰς τὴν Ἰουδαίαν καὶ ἀφοῦ θὰ τὰ εἴπωμεν μαζὶ μὲ αὐτούς, θὰ τοὺς γυρίσωμεν μὲ τὸ μέρος μας καὶ θὰ ἀναδείξωμεν βασιλέα τους τὸν υἱὸν τοῦ Ταβεήλ·
7 τάδε λέγει Κύριος σαβαώθ· οὐ μὴ μείνῃ ἡ βουλὴ αὕτη οὐδὲ ἔσται·	7 αὐτά, λοιπόν, λέγει ὁ Κύριος, ὁ παντοκράτωρ· Δὲν θὰ πραγματοποιηθῇ ἡ κακὴ ἀπόφασίς των οὔτε καὶ θὰ εὐοδωθῇ τὸ σχέδιόν των.	7 δι’ αὐτὸ αὐτὰ λέγει ὁ Κύριος ὁ παντοκράτωρ: Δὲν θὰ σταθῇ τὸ σχέδιον καὶ ἡ ἀπόφασις αὐτή, οὔτε θὰ πραγματοποιηθῇ.
8 ἀλλ' ἡ κεφαλὴ Ἀρὰμ Δαμασκὸς καὶ ἡ κεφαλὴ Δαμασκοῦ Ρασεὶμ - ἀλλ' ἔτι ἑξήκοντα καὶ πέντε ἐτῶν ἐκλείψει ἡ βασιλεία Ἐφραὶμ ἀπὸ λαοῦ -	8 Διότι πρωτεύουσα τοῦ Ἀραμαϊκοῦ κράτους θὰ εἶναι ἡ Δαμασκός, ὁ δὲ Ρασεὶμ θὰ εἶναι βασιλεὺς μόνον τῆς Δαμασκοῦ. Ὡς πρὸς δὲ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰσραὴλ θὰ ὑπάρξῃ ἀκόμη ἐπὶ ἑξήκοντα πέντε ἔτη, ὁπότε πλέον θὰ λείψῃ ὁ λαὸς ἀπὸ τὸ βασίλειον αὐτό.	8 Ἀλλὰ τὰ πράγματα θὰ μείνουν, ὅπως ἔχουν σήμερον. Ἡ πρωτεύουσα δηλαδὴ τοῦ Ἀραμαϊκοῦ κράτους θὰ εἶναι ἡ Δαμασκὸς καὶ ὁ βασιλεὺς τῆς Δαμασκοῦ θὰ εἶναι ὁ Ρασείμ. Ἀλλ' ἀκόμη ἑξήκοντα πέντε ἐτῶν χρονικὸν διάστημα θὰ παρέλθῃ καὶ θὰ ἐκλείψῃ ὁ λαὸς ἀπὸ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰσραήλ, εἰς τὸ ὁποῖον κυριαρχεῖ τώρα ἡ φυλὴ τοῦ Ἐφραίμ.
9 καὶ ἡ κεφαλὴ Ἐφραὶμ Σομόρων, καὶ ἡ κεφαλὴ Σομόρων υἱὸς τοῦ Ρομελίου· καὶ ἐὰν μὴ πιστεύσητε, οὐδὲ μὴ συνιῆτε.	9 Ἐπί τοῦ παρόντος πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου αὐτοῦ θὰ εἶναι ἡ Σαμάρεια καὶ βασιλεὺς τῆς Σαμαρείας θὰ εἶναι ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου. Ἐὰν ὅμως σεῖς δὲν πυστεύσετε εἰς τὸν Κύριον καὶ δὲν παραδεχθῆτε τοὺς λόγους του, ποτὲ δὲν θὰ ἐννοήσετε οὔτε τὴν θέσιν, ποὺ εὑρίσκεσθε, οὔτε τὸν τρόπον τῆς ἀσφαλείας σας>.	9 Καὶ ἡ πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου τοῦ Ἐφραὶμ θὰ εἶναι ἡ Σαμάρεια καὶ ὁ βασιλεὺς τῆς Σαμαρείας θὰ εἶναι ὁ υἱὸς τοῦ Ρομελίου. Καὶ ἐὰν δὲν πιστεύσετε καὶ δὲν ἐμπιστευθῆτε ἐξ ὁλοκλήρου εἰς τὸν Κύριον, δὲν θὰ ἐννοήσετε, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ἀσφαλισθῆτε ἀπὸ τοὺς ἐπαπειλοῦντας τὸν βασιλικόν σας οἶκον κινδύνους.
10 Καὶ προσέθετο Κύριος λαλῆσαι, τῷ Ἄχαζ λέγων·	10 Ὡμίλησεν ὁ Κύριος καὶ πάλιν πρὸς τὸν Ἄχαζ καὶ εἶπε·	10 Καὶ ὁ Κύριος ἐλάλησε πάλιν πρὸς τὸν Ἄχαζ καὶ εἶπε:
11 αἴτησαι σεαυτῷ σημεῖον παρὰ Κυρίου Θεοῦ σου εἰς βάθος ἢ εἰς ὕψος.	11 <εἰς πιστοποίησιν αὐτῶν, ποὺ σοῦ εἶπα, ζήτησε νὰ γίνῃ κάποιο θαῦμα ἀπὸ τὸν Κύριον τὸν Θεόν σου εἴτε εἰς τὰ βάθη τῆς γῆς εἴτε εἰς τὰ ὕψη τοῦ οὐρανοῦ>.	11 Ζήτησε πρὸς πληροφορίαν σου παρὰ Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου θαῦμά τι, εἴτε εἰς τὸ βάθος τῆς γῆς καὶ ἔτι κατωτέρω, εἴτε εἰς τὸ ὕψος τοῦ οὐρανοῦ.
12 Καὶ εἶπεν Ἄχαζ· οὐ μὴ αἰτήσω οὐδ' οὐ μὴ πειράσω Κύριον.	12 Ὁ Ἄχαζ ὅμως ἀπήντησε· <δὲν πρόκειται ἐγὼ να ζητήσω τέτοιο θαῦμα καὶ να θέσω τρόπον τινὰ τὸν Κύριον εἰς πειρασμόν>.	12 Καὶ εἶπεν ὁ Ἄχαζ: Δὲν θὰ ζητήσω σημεῖον, οὔτε θὰ ὑποβάλω εἰς πειρασμὸν τὸν Κύριον, θέτων ὑπὸ ἀμφισβήτησιν τὴν βεβαίωσίν του.
13 Καὶ εἶπεν· ἀκούσατε δή, οἶκος Δαυίδ· μὴ μικρὸν ὑμῖν ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις; Καὶ πῶς Κυρίῳ παρέχετε ἀγῶνα;	13 Εἶπε τότε ὁ προφήτης Ἡσαΐας ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ· <ἀκούσατε, λοιπόν, ὅλοι σεῖς οἱ ἄνθρωποι τῆς βασιλικῆς οἰκογενείας τοῦ Δαβίδ. Εἶναι μικρὸν ζήτημα να παρέχετε πράγματα καὶ ἀφορμὰς στενοχωρίας εἰς τοὺς ἀνθρώπους; Πῶς, λοιπόν, τολμᾶτε να στενοχωρῆτε τὸν Κύριόν με τὴν ἀπιστίαν καὶ ἀνυπακοήν σας;	13 Καὶ εἶπεν ὁ Προφήτης: Ἀκούσατε λοιπὸν σεῖς, οἱ ἀποτελοῦντες τὸν βασιλικὸν οἶκον τοῦ Δαβίδ: Μήπως εἶναι μικρὸν πρᾶγμα να παρέχητε στενοχωρίας καὶ κόπους εἰς ἀνθρώπους ἀπεσταλμένους ἀπὸ τὸν Θεόν, οἷοι οἱ Προφῆται; Καὶ πῶς λοιπὸν τολμᾶτε διὰ τῆς ἀπιστίας σας νὰ στενοχωρῆτε τὸν Θεόν;
14 Διὰ τοῦτο δώσει Κύριος αὐτὸς ὑμῖν σημεῖον· ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἔξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ·	14 Διὰ τοῦτο θὰ δώσῃ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος εἰς σᾶς σημεῖον, θαῦμα μέγα καὶ καταπληκτικόν. Ἰδού, ἡ παρθένος θὰ συλλάβῃ ὑπερφυσικῶς καὶ θὰ γεννήσῃ υἱὸν καὶ τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ της αὐτοῦ θά εἶναι Ἐμμανουήλ, ποὺ σημαίνει ὁ Θεὸς μαζῆ μας.	14 Διὰ τοῦτο θὰ δώσῃ μόνος του αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Κύριος εἰς σᾶς θαῦμα ὑπερφυσικόν· ἰδοὺ ἡ παρθένος ὑπερφυῶς θὰ συλλάβῃ ἐν γαστρὶ καὶ θὰ γεννήσῃ υἱὸν καὶ θὰ καλέσῃς τὸ ὄνομά του Ἐμμανουήλ, ἤτοι μαζί μας ὁ Θεός.
15 βούτυρον καὶ μέλι φάγεται· πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν ἢ προελέσθαι πονηρά, ἐκλέξεται τὸ ἀγαθόν·	15 Ὁ Ἐμμανουὴλ θὰ τρώγῃ βούτυρον καὶ μέλι, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα παιδιά, θὰ ἀνατραφῇ ὅπως καὶ ἐκεῖνα. Πρὶν ὅμως ἔλθῃ εἰς τὴν ἡλικίαν, κατὰ τὴν ὁποίαν θὰ εἶναι εἰς θέσιν νὰ διακρίνῃ τὸ καλὸν ἀπὸ τὸ κακόν, θὰ ἐκλέγῃ πάντοτε τὸ ἀγαθόν, διότι δὲν ὑπάρχει εἰς αὐτὸ ἡ κακὴ κληρονομικότης καὶ κλίσις.	15 Θὰ φάγῃ βούτυρον καὶ μέλι, ὡς καὶ τὰ συνήθη νήπια τῶν ἀνθρώπων, καὶ μὲ αὐτὰ θὰ τραφῇ. Προτοῦ ὅμως ἔλθῃ εἰς τὴν ἡλικίαν ἐκείνην, κατὰ τὴν ὁποίαν θὰ δύναται νὰ γνωρίσῃ ἢ νὰ προτιμήσῃ τὰ πονηρά, θὰ ἐκλεγῇ τὸ ἀγαθόν, διότι δὲν θὰ ὑπάρχῃ ἐν αὐτῷ πονηρὰ κλίσις, ὡς εἰς ἡμᾶς τοὺς ἄλλους, ἀλλὰ θὰ εἶναι ἀναμάρτητος.
16 διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδὶον ἀγαθὸν ἢ κακόν, ἀπειθεῖ πονηρίᾳ τοῦ ἐκλέξασθαι τὸ ἀγαθόν, καὶ καταλειφθήσεται ἡ γῆ, ἢν σὺ φοβῇ, ἀπὸ προσώπου τῶν δύο βασιλέων.	16 Διότι, ἐπαναλαμβάνω, πρὶν ἀκόμη τὸ παιδίον κατανοήσῃ καὶ εἶναι εἰς θέσιν να διακρίνῃ μεταξὺ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ, θὰ ἀπειθῇ εἰς κάθε πονηρίαν, διὰ νὰ ἐκλέγῃ καὶ προτιμᾷ πάντοτε τὸ ἀγαθόν. Ἡ ὑπερφυσικὴ γέννησις καὶ ἀρετὴ τοῦ παιδίου θὰ εἶναι τὸ σημεῖον, ποὺ θὰ ἐγγυηθῇ, ὅτι θὰ μείνῃ ἀνέπαφος ἡ χώρα, διὰ τὴν ὁποίαν σὺ ὁ Ἄχαζ φοβεῖσαι ἐξ αἰτίας τῶν δύο βασιλέων, ποὺ ἐπέδραμαν ἐναντίον σου.	16 Ναί· βεβαίως τὸ παιδίον τοῦτο, προτοῦ νὰ ἔλθῃ εἰς ἡλικίαν, καθ’ ἣν θὰ διακρίνῃ τὸ ἀγαθὸν ἢ τὸ κακόν, λόγῳ τῆς ἐν αὐτῷ ἀγαθότητος θὰ ἀπειθῇ εἰς τὴν πονηρίαν, διὰ νὰ ἐκλέγῃ καὶ προτιμᾷ τὸ ἀγαθόν. Αὐτὸ εἶναι τὸ ὑπερφυσικὸν σημεῖον, τὸ ὁποῖον ἐγγυᾶται ὅτι θὰ καταλειφθῇ ἀνέπαφος ἡ χώρα, διὰ τὴν ὁποίαν σὺ ὁ Ἄχαζ φοβεῖσαι, ἀπὸ τοὺς δύο βασιλεῖς, ποὺ ἐπέδραμον κατ’ αὐτῆς.
17 Ἀλλὰ ἐπάξει ὁ Θεὸς ἐπὶ σὲ καὶ καὶ ἐπὶ τὸν λαόν σου καὶ ἐπὶ τὸν οἶκον τοῦ πατρός σου ἡμέρας, αἳ οὔπω ἥκασιν ἀφ' ἧς ἡμέρας ἀφεῖλεν Ἐφραὶμ ἀπὸ Ἰούδα τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων.	17 Θὰ τιμωρήσῃ ὁ Θεὸς τοὺς δύο αὐτοὺς ἐπιδρομεῖς, ἀλλὰ θὰ ἐξαποστείλῃ καὶ θὰ ἐπιφέρῃ καὶ ἐναντίον σου καὶ ἐναντίον τοῦ λαοῦ σου καὶ ἐναντίον τοῦ βασιλικοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου ἡμέρας τοιούτων συμφορῶν, αἱ ὁποῖαι ποτὲ ἕως τώρα δὲν εἶχον ἐπέλθει εἰς σᾶς ἀπὸ τὴν ἐποχήν, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐχωρίσθη τὸ βασίλειον τοῦ Ἰσραὴλ ἀπὸ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰούδα. Θὰ ἐξαποστείλῃ εἰς ὄλεθρόν σας τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων ἐναντίον σας.	17 Ἀλλὰ θὰ ἐπαγάγῃ ὁ Θεὸς κατὰ σοῦ καὶ κατὰ τοῦ ἀκολουθοῦντος τὴν πονηρὰν γνώμην σου λαοῦ σου καὶ κατὰ τοῦ βασιλικοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου ἡμέρας συμφορᾶς καὶ ἐθνικῶν δοκιμασιῶν, αἱ ὁποῖαι δὲν ἔχουν ἔλθει ἀκόμη ἀπὸ τὴν ἡμέραν ἐκείνην, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐχωρίσθη ὁ Ἐφραὶμ καὶ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰσραὴλ ἀπὸ τὸ βασίλειον τοῦ Ἰούδα, δηλαδὴ θὰ ἐπαγάγῃ τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων, ὅστις θὰ ἐρημώσῃ τὴν χώραν καὶ θὰ αἰχμαλωτίσῃ τοὺς κατοίκους της.
18 Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ συριεῖ Κύριος μυίαις, ὃ κυριεύει μέρος ποταμοῦ Αἰγύπτου, καὶ τῇ μελίσσῃ, ἥ ἐστιν ἐν χώρα Ἀσσυρίων,	18 Κατὰ τὴν ἐποχήν, λοιπόν, ἐκείνην ὁ Κύριος θὰ σφυρίξῃ καὶ θὰ προσκαλέσῃ ὡσὰν πολυαρίθμους μυίγας τοὺς Αἰγυπτίους, οἱ ὁποῖοι κυριαρχοῦν εἰς τὸ ἄνω μέρος τοῦ Νείλου, ποταμοῦ τῆς Αἰγύπτου, καὶ ὡσὰν σμήνη μελισσῶν τὰ πάνοπλα στρατεύματα τῶν Ἀσσυρίων,	18 Καὶ θὰ συμβῇ κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ὁ Κύριος θὰ σφυρίξῃ καλῶν ὡς ἄλλας μυίας, αἵτινες κυριαρχοῦν εἰς μέρος τοῦ ποταμοῦ τῆς Αἰγύπτου, εἰς τὰ στρατεύματα τῶν Αἰγυπτίων καὶ εἰς τὰ πρὸς μελίσσας ὁμοιάζοντα διὰ τὸν ὁπλισμὸν καὶ τὴν ἐπιθετικότητα αὐτῶν στρατεύματα τῶν Ἀσσυρίων,
19 καὶ ἐλεύσονται πάντες καὶ ἀνπαύσονται ἐν ταῖς φάραγξι τῆς χώρας καὶ ἐν ταῖς τρώγλαις τῶν πετρῶν καὶ εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς πᾶσαν ραγάδα καὶ ἐν παντὶ ξύλῳ.	19 καὶ θὰ ἐπέλθουν ἐναντίον σας, θὰ καταλάβουν τὴν χώραν σας καὶ θὰ ἀναπαυθοῦν εἰς αὐτήν, ὡς ἐὰν εἶναι ἰδική των, θὰ εἰσχωρήσουν παντοῦ· εἰς τὰς φάραγγας τῆς χώρας σας, εἰς τὰς τρώγλας τῶν βράχων, εἰς τὰ σπήλαια τῶν ὀρέων καὶ γενικῶς εἰς κάθε ρωγμὴν καὶ εἰς κάθε δένδρον.	19 καὶ θὰ ἔλθουν ὅλοι καὶ θὰ ἀναπαυθοῦν ὡς εἰς ἰδίας των χώρας, εἰσχωροῦντες πανταχοῦ εἰς τὰς φάραγγας τῆς χώρας καὶ εἰς τὰς ὑγρὰς ὀπὰς τῶν πετρῶν καὶ εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς κάθε ρωγμὴν καὶ εἰς κάθε δένδρον.
20 Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ξυρήσει Κύριος τῷ ξυρῷ τῷ μεγάλῳ καὶ μεμεθυσμένῳ, ὃ ἐστι πέραν τοῦ ποταμοῦ βασιλέως Ἀσσυρίων, τὴν κεφαλὴν καὶ τὰς τρίχας τῶν ποδῶν, καὶ τὸν πώγωνα ἀφελεῖ.	20 Κατὰ τὴν τρομερὰν ἐκείνην ἡμέραν τῆς θείας τιμωρίας, χρησιμοποιῶν ὁ Κύριος ὡς ὄργανά του τὰ στρατεύματα τῶν Ἀσσυρίων, τὰ πέραν τοῦ ποταμοῦ καὶ τὸν βασιλέα αὐτῶν, θὰ ξυρίσῃ ὡσὰν μὲ μεγάλο κοπτερὸ ξυράφι τοῦ τὴν κεφαλήν σας καὶ τὰς τρίχας τῶν ποδῶν σας· θὰ ἀφαιρέσῃ τὸν πώγωνά σας πρὸς μεγάλον ἐξευτελισμόν σας· θὰ παραδώσῃ εἰς ὄλεθρον τὴν χώραν σας.	20 Κατ’ ἐκείνην τὴν ἡμέραν θὰ ξυρίση ὁ Κύριος μὲ τὸ ξυράφιον τὸ μεγάλον καὶ τὸ μεθ’ ὁρμῆς ἀτάκτου κινούμενον, ποὺ ὑπάρχει πέραν τοῦ Εὐφράτου ποταμοῦ καὶ ἀνήκει εἰς τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων, τὴν κεφαλὴν καὶ τὰς τρίχας τῶν ποδῶν σας· καὶ θὰ ἀφαιρέσῃ τὸν πώγωνά σας, οὐ μόνον καταστρέφων καὶ οἱονεὶ ξυρίζων ὁλόκληρον τὴν χώραν σας, ἀλλὰ καὶ ἀτιμάζων πάντας ὑμᾶς.
21 Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ θρέψει ἄνθρωπος δάμαλιν βοῶν καὶ δύο πρόβατα.	21 Θὰ εἶναι τόσον μεγάλη ἡ καταστροφὴ καὶ ἡ ἐρήμωσις κατὰ τὴν περίοδον ἐκείνην, ὥστε κάθε οἰκογενειάρχης, ποὺ θὰ ἀπομείνῃ, θὰ θεωρῇ ἀρκετὸν νὰ διατρέφῃ μίαν μόνον δάμαλιν καὶ δύο πρόβατα διὰ τὰς ἀνάγκας τῆς οἰκογενείας του.	21 Καὶ θὰ συμβῇ τοιαύτη καταστροφὴ καὶ ἐρήμωσις κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ὥστε θὰ θρέψῃ κάθε οἰκογενειάρχης μίαν μόνον δάμαλιν καὶ δύο πρόβατα.
22 Καὶ ἔσται ἀπὸ τοῦ πλεῖστον ποιεῖν, γάλα, βούτυρον καὶ μέλι φάγεται πᾶς ὁ καταλειφθεῖς ἐπὶ τῆς γῆς.	22 Διότι τὰ ὀλίγα αὐτὰ ζῶα, λόγῳ τῆς ἀφθόνου βοσκῆς των εἰς τὴν ἐρημωμένην πλέον καὶ ἀκαλλιέργητον γῆν θὰ παράγουν πολὺ γάλα. Ἀπὸ τὸ βούτυρον αὐτῶν καὶ ἀπὸ τὸ ἄγριον μέλι θὰ τρώγῃ καὶ θὰ συντηρῆται κάθε ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος θὰ ἔχῃ ἀπολειφθῇ εἰς τὴν ἐρημωμένην χώραν τῆς Ἰουδαίας.	22 Καὶ θὰ συμβῇ, ὥστε αὐτὰ τὰ ὀλίγα ζῶα, λόγῳ τῆς ἀφθόνου τροφῆς των εἰς τὴν ἐρημωμένην καὶ ἀκαλλιέργητον γῆν, θὰ παράγουν πάρα πολὺ γάλα, καὶ ἀπὸ τὸ βούτυρον καὶ τὸ ἄγριον μέλι θὰ τρώγῃ καὶ θὰ διατρέφεται κάθε ἄνθρωπος, ποὺ ἐναπελείφθη ἐπὶ τῆς Ἰουδαίας χώρας.
23 Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ πᾶς τόπος, οὗ ἐὰν ὦσι χίλιαι ἄμπελοι χιλίων σίκλων, εἰς χέρσον ἔσονται καὶ εἰς ἄκανθαν·	23 Κατὰ τὴν περίοδον ἐκείνην τῆς καταστροφῆς καὶ τοῦ ὀλέθρου θὰ συμβῇ, ὥστε κάθε περιοχή, ποὺ εἶχε χιλίας ἀμπέλους, αἱ ὁποῖαι ἀπέδιδον εἰσόδημα χιλίων ἑβραϊκῶν σίκλων, θὰ γίνῃ χέρσος τόπος γεμᾶτος ἀγκάθια.	23 Καὶ θὰ συμβῇ κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην τοιαύτη καταστροφή, ὥστε κάθε τόπος, ὅπου τυχὸν θὰ ὑπάρχουν χίλια κλήματα ἀποδιδόντα εἰσόδημα ἀξίας χιλίων ἑβραϊκῶν σίκλων, ἤτοι 28.000 περίπου φράγκων, θὰ γίνῃ χέρσος καὶ γεμᾶτος ἀγκαθιές.
24 μετὰ βέλους καὶ τοξεύματος εἰσελεύσονται ἐκεῖ, ὅτι χέρσος καὶ ἄκανθα ἔσται πᾶσα ἡ γῆ.	24 Θὰ ἀγριέψῃ ὁ τόπος, θὰ γίνῃ κατοικία ἀγρίων θηρίων, ὥστε οἱ ἄνθρωποι θὰ εἰσέρχωνται εἰς αὐτὴν κρατοῦντες βέλη καὶ τόξα, διότι ἀγρία καὶ χέρσος καὶ γεμάτη ἀγκάθια θὰ εἶναι ὅλη ἡ χώρα τῆς Ἰουδαίας.	24 Καὶ θὰ ἀγριέψη τόσον πολὺ ὁ τόπος αὐτὸς μεταβαλλόμενος εἰς κατοικίαν ἀγρίων ζώων, ὥστε δὲν θὰ ἔμβουν ἐκεῖ χωρὶς βέλος καὶ τόξον, διότι χέρσος καὶ γεμάτη ἀγκαθιὲς θὰ εἶναι ὅλη ἡ γῆ τῆς Ἰουδαίας.
25 Καὶ πᾶν ὄρος ἀροτριωμένον ἀροτριωθήσεται, καὶ οὐ μὴ ἐπέλθῃ ἐκεῖ φόβος· ἔσται γὰρ ἀπὸ τῆς χέρσου καὶ ἀκάνθης εἰς βόσκημα προβάτου ἐκ καὶ καταπάτημα βοός.	25 Διὰ τὸν φόβον τῶν ἐχθρῶν οἱ Ἰουδαῖοι θὰ καλλιεργοῦν κάθε καλλιεργήσιμον τόπον ἐπάνω εἰς τὰ βουνά, διότι ἐκεῖ δὲν θὰ ὑπάρχῃ φόβος να ἐπέλθουν οἱ ἐχθροί. Χέρσοι καὶ ἀκαλλιέργητοι θὰ γίνουν οἱ τόποι, γεμᾶτοι ἀγκάθια. Θὰ βόσκουν εἰς αὐτοὺς τὰ πρόβατα καὶ θὰ καταπατοῦνται, ἀπὸ τὰ βόϊδια.	25 Καὶ κάθε βουνὸν ἐπιδεκτικὸν καλλιεργείας θὰ καλλιεργηθῇ, καὶ ἐπειδὴ αὐτὰ δυσκόλως θὰ συχνάζωνται ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν, δὲν θὰ ἐπέλθῃ φόβος ἐκεῖ· ἀλλὰ καὶ αὐτὰ κατὰ τὸ πλεῖστον θὰ γίνουν χέρσα καὶ γεμᾶτα ἀπὸ ἄκανθαν, διὰ νὰ εἶναι βοσκὴ προβάτου καὶ καταπάτημα βοδιῶν.