Σχόλιον Τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης
ἀριθμὸς τῶν βιβλίων τῆς Π. Δ. εἶναι ἄλλος διὰ τοὺς Ἑβραίους καὶ Διαμαρτυρομένους καὶ ἄλλος διὰ τὴν ἀρχαίαν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν.
Οὕτως οἱ Ἑβραῖοι δέχονται τριάκοντα ἐννέα βιβλία, τὰ λεγόμενα πρωτοκανονικά, ἡ δὲ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δέχεται ἐκτὸς αὐτῶν καὶ τὰ ἀλλὰ δέκα, τὰ λεγόμενα Δευτεροκανονικὰ ἢ ἀναγινωσκόμενα, ἤτοι τεσσαράκοντα ἐννέα βιβλία· ὅλα δηλαδὴ ὅσα περιέχονται εἰς τὴν μετάφρασιν τῶν ἑβδομήκοντα.
Ὁ πρῶτος ἑβραϊκὸς κανὼν κατηρτίσθη κυρίως ὑπὸ τοῦ Ἔσδρα καὶ τοῦ Νεεμίου, περὶ τὰ μέσα του Ε' π. Χ. αἰῶνος καὶ περιέλαβε τὰ μέχρι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης θεόπνευστα βιβλία.
Εἰς τὸν δεύτερον κανόνα περιελήφθησαν καὶ τὰ μεταγενέστερα θεόπνευστα βιβλία τῆς Π. Δ., τὰ ὁποῖα, κατὰ τοὺς περὶ τὴν ἐνανθρώπησιν τοῦ Κυρίου χρόνους, πολλοὶ ραββῖνοι καὶ ὄχι ὀλίγαι συναγωγαί, μάλιστα δὲ τῆς Διασπορᾶς, παρεδέχθησαν, ἐνῶ ὁ μεταγενέστερος ἰουδαϊσμὸς τὰ ἀπέρριψεν.
Ὁ πλήρης κανὼν τῶν βιβλίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης δὲν καθωρίσθη αὐθαιρέτως ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ κατόπιν πολλῆς ἐρεύνης καὶ βάσει μαρτυριῶν αὐτῶν τούτων τῶν ἱερῶν κειμένων, μάλιστα δὲ τῶν τῆς Κ. Δ. Οὕτως εἰς τὰ θεόπνευστα βιβλία τῆς Κ. Δ. περιέχονται χωρία, τὰ ὁποῖα παρουσιάζουν μεγίστην ὁμοιότητα πρὸς ἀνάλογα χωρία τῶν λεγομένων δευτεροκανονικῶν βιβλίων, ὥστε νὰ συνάγεται τὸ συμπέρασμα, ὅτι οἱ θεόπνευστοι συγγραφεῖς τῆς Καινῆς Διαθήκης ἀνεγνώριζον ὡς ἔγκυρα τὰ βιβλία αὐτά.
Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον ἐπιβεβαιώνει ἐπίσης τὴν ἀξίαν τῶν δευτεροκανονικῶν βιβλίων ὡς ἰσοκύρων πρὸς τὰ πρωτοκανονικά, εἶναι ἡ μαρτυρία τῆς ἀρχαιοτάτης Ἐκκλησίας, ἡ ὁποῖα παρεδέχθη ἀπ' ἀρχῆς ὡς θεόπνευστα καὶ τὰ 49 βιβλία, χρονολογικὴν μόνον διάκρισιν κάμνουσα μεταξὺ τῶν πρώτων καὶ τῶν δευτέρων.
Σποραδικαὶ ἀντιρρήσεις δὲν αἵρουν τὴν ἀπ' ἀρχῆς κρατήσασαν αὐτὴν πίστιν.
Ἄλλωστε μεγάλοι Πατέρες, ὅπως καὶ ὀνομαστοὶ ἐκκλησιαστικοὶ συγγραφείς, τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσεως, ὁποῖοι π. χ. εἶναι Κλήμης ὁ Ρώμης, Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς, ὁ Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ὁ Νύσσης, ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, Κύριλλος ὁ Ἀλεξανδρείας, Θεοδώρητος ὁ Κύρου, Ἐφραὶμ ὁ Σύρος, ὁ Ἀμβρόσιος, ὁ Αὐγουστῖνος, ὁ Λακτάντιος κ. ἅ., θεωροῦν ἐξ ἴσου θεόπνευστα καὶ τὰ 49 βιβλία.
Διάφοροι δὲ Σύνοδοι εἰς τὴν Ἀνατολὴν καὶ τὴν Δύσιν, περιστατικῶς ἀσχοληθεῖσαι μὲ τὰ Δευτεροκανονικὰ βιβλία, διεκήρυξαν αὐτὰ ὡς ἰσόκυρα πρὸς τὰ πρῶτα.
Καὶ αὐτὴ ἡ Α' ἐν Νικαίᾳ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος (325), ἔκαμε χρῆσιν τοῦ βιβλίου τῆς Ἰουδίθ, τὸ ὁποῖον πλεῖστοι Ἑβραῖοι εἶχον ἀποκλείσει ἐκ τοῦ κανόνος.
Ἡ ἐν Τρούλλῳ πενθέκτη Οἰκουρενικὴ Σύνοδος καὶ ἄλλαι τοπικαὶ Σύνοδοι, ὅπως καὶ ὁ 85ος Ἀποστολικὸς Κανὼν θέτουν ἐκ παραλλήλου καὶ ὡς ἰσόκυρα μὲ τὰ πρωτοκανονικὰ μερικὰ ἢ καὶ ὅλα τὰ δευτεροκανονικά. Αἱ δὲ τοπικαὶ Συνοδοι ἐν Κωνσταντινουπόλει τῷ 1638, ἐν Ἰασίῳ τῷ 1642 καὶ ἐν Ἱεροσολύμοις τῷ 1672, ἀποφαίνονται ὁμοφώνως ὑπὲρ τοῦ πλήρους κανόνος τῆς Π. Δ. Ἡ ἐν Ἱεροσολύμοις μάλιστα Σύνοδος, ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ πατριάρχου Δοσιθέου, ἀπεφάνθη διὰ τὰ Δευτεροκανονικά· <Ἡμεῖς μετὰ τῶν ἄλλων τῆς θείας Γραφῆς γνησίων βιβλίων καὶ ταῦτα γνήσια τῆς Γραφῆς μέρη κρίνομεν, ὅτι ἡ παραδοῦσα ἀρχαία συνήθεια, καὶ μάλιστα ἡ Καθολικὴ Ἐκκλησία, γνήσια εἶναι τὰ ἱερὰ Εὐαγγέλια καὶ τὰ ἀλλὰ τῆς Γραφῆς βιβλία, καὶ ταῦτα εἶναι τῆς Ἁγίας Γραφῆς μέρη ἀναμφιβόλως παρέδωκε, καὶ τούτων ἡ ἄρνησις ἐκείνων ἐστὶν ἀθέτησις. Εἰ δέ ποῦ δοκεῖ μὴ ἀεὶ πάντα ὑπὸ πάντων συγκαταριθμεῖσθαι, οὐδὲν ἧττον ὅμως καὶ ταῦτα παρά τε Συνόδων καὶ πολλῶν Ὅσων τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας παλαιοτάτων τε καὶ ἐγκρίτων θεολόγων ἀριθμεῖται καὶ συγκαταριθμεῖται τῇ πάσῃ Γραφῆ, ἃ καὶ ἡμεῖς κανονικὰ βιβλία κρίνομεν καὶ ταῦτα τὴν Ἱερὰν Γραφὴν εἶναι ὁμολογοῦμεν>.
Πάντα τὰ βιβλία τοῦ ὡλοκληρωμένου κανόνος - πλὴν τῆς ἐπιστολῆς τοῦ Ἱερεμίου, τοῦ Α' Ἔσδρα καὶ τοῦ Γ' Μακκαβαίων - παραδέχεται ὡς θεόπνευστα καὶ ἡ Δυτικὴ Ἐκκλησία.
Ἀλλά, ὅπως οἱ Ἑβραῖοι ἐξ ἀντιδράσεως μᾶλλον πρὸς τὴν χριστιανικὴν Ἐκκλησίαν ἀπέκλεισαν ἀπὸ τὸν κανόνα τὰ δέκα βιβλία, δηλαδὴ τὸν Α' Ἔσδραν, τὸν Τωβίτ, τὴν Ἰουδίθ, τὰ τρία βιβλία τῶν Μακκαβαίων, τὴν Σοφίαν Σολομῶντος, τὴν Σοφίαν Σειράχ, τὸ βίβλιον Βαρούχ, τὴν Ἐπιστολὴν τοῦ Ἱερεμίου καὶ ἀποσπάσματά τινα τῆς Ἐσθὴρ καὶ τοῦ Δανιήλ, οὕτω καὶ αἱ χιλιάδες τῶν παραφυάδων τῆς Διαμαρτυρήσεως, ἀπὸ τοῦ Ζβιγγλίου καὶ τῶν ὀπαδῶν του, τῶν γνωστῶν ὑπὸ τὸ ὄνομα <Εὐαγγελικοί>, μέχρι καὶ τῶν <Μαρτύρων τοῦ Γιεχωβᾶ>, ἐξ ἀντιδράσεως μᾶλλον πρὸς τὴν Δυτικὴν Ἐκκλησίαν, ἀπορρίπτουν τὰ αὐτὰ βιβλία, ἀποδεχόμενοι τὸν στενὸν καὶ ἀτελῆ κανόνα. Τὰ πλεῖστα ἐκ τῶν βιβλίων τῆς Π. Διαθήκης ἐγράφησαν εἰς τὴν ἑβραϊκὴν γλῶσσαν, ἡ ὁποῖα ὅμως ὡμιλεῖτο ὑπὸ τῶν Ἰσραηλιτῶν μέχρι, τὸ πολύ, τῆς Βαβυλωνίου αἰχμαλωσίας.
Εἰς τὴν ἀραμαϊκήν γλῶσσαν, τὴν ἐπικρατήσασαν μετὰ τὴν Βαβυλώνειον αἰχμαλωσίαν, θὰ ἐγράφησαν μερικὰ τεμάχια τοῦ Ἔσδρα, τοῦ Ἱερεμίου καὶ τοῦ Δανιήλ, ἴσως δὲ ἐξ ὁλοκλήρου καὶ μερικὰ ἀπὸ τὰ Δευτεροκανονικά, τῶν ὁποίων ὅμως τὰ πρωτότυπα ἀπωλέσθησαν.
Εἰς τὴν ἑλληνικὴν δὲ γλῶσσαν ἐγράφησαν ἀπ' ἀρχῆς τὰ Α' καὶ Β' Μακκαβαίων καὶ ἡ Σοφία Σολομῶντος. Ἐπειδὴ δὲ τὰ εἰς τὴν ἑβραϊκὴν γλῶσσαν δευτεροκανονικὰ βιβλία ἀπωλέσθησαν, περιεσώθη δὲ ἀκεραία ἡ εἰς τὴν ἑλληνικὴν μετάφρασίς των, ἡ μετάφρασις αὐτὴ ἐπέχει θέσιν πρωτοτύπου.
Ἀπὸ τῆς προχριστιανικῆς ἐποχῆς καὶ ἐντεῦθεν σώζεται ὁλόκληρος ἡ Π. Διαθήκη εἰς τὴν ἑλληνικὴν μετάφραση.
Ἡ μετάφρασις αὐτὴ εἶναι ἡ παλαιοτέρα πλήρης ἀπὸ ὅλας, ὅσαι ἀπ' ἀρχῆς ἔγιναν. Πότε ὡλοκληρώθη αὐτὴ δὲν εἶναι εὔκολον νὰ ὁρισθῇ μὲ ἀκρίβειαν.
Ἀρχαῖαι μαρτυρίαι ἀναφέρουν ὅτι ἔγινεν ὑπὸ ἑβδομήκοντα δύο - καί, διὰ τὸ στρογγύλον τοῦ ἀριθμοῦ, ὑπὸ ἑβδομήκοντα (Ο') - λογίων μεταφραστῶν εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν ἐπὶ βασιλέως Πτολεμαίου Β' τοῦ Φιλαδέλφου (285-246).
Αὐτός, καθὼς ἀναφέρεται, ἔστειλε πρεσβείαν εἰς Ἱερουσαλὴμ πρὸς τὸν ἀρχιερέα Ἐλεάζαρον, ἀπὸ τὸν ὁποῖον ἐζήτησε καὶ ἔλαβεν ἀφ' ἑνὸς μὲν ἀντίγραφα τοῦ βιβλίου τοῦ <Νόμου>, ἐπὶ <διφθερῶν τοῖς ἰουδαϊκοῖς γράμμασι>, ἀφ' ἑτέρου δὲ ἄνδρας σοφούς, γνώστας τῆς ἑβραϊκῆς καὶ ἑλληνικῆς, διὰ τὸ ἔργον τῆς μεταφράσεως.
Αὐτοί, ἓξ ἀπὸ κάθε φυλὴν τοῦ Ἰσραήλ, ἀποσυρθέντες εἰς τὴν νῆσον Φάρον τῆς Ἀλεξανδρείας, προέβησαν εἰς τὴν μετάφρασιν.
Κατὰ πόσον εἶναι ἀληθὴς εἰς τὴν ὁλότητά της ἡ ἱστορία αὕτη, δὲν γνωρίζομεν.
Πιθανὸν πάντως εἶναι ὅτι ἡ μετάφρασις ἤρχισε νὰ γίνεται ἐπὶ Πτολεμαίου Β' ἀπὸ μορφωμένους ἑλληνομαθεῖς καὶ ἑβραιομαθεῖς λογίους εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, διὰ τὰς θρησκευτικὰς ἀνάγκας τῶν ἐκεῖ κυρίως Ἑβραίων, οἱ ὁποῖοι ἀνήρχοντο κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην εἰς ἑκατόν, ἴσως καὶ περισσοτέρας, χιλιάδας.
Δὲν ἐγνώριζον βέβαια αὐτοὶ τὴν ἑβραϊκήν, ὅπως ἄλλωστε καὶ οἱ Ἑβραῖοι τῆς Παλαιστίνης.
Ἐγνώριζον ὅμως καὶ εὐκόλως ἐχειρίζοντο τὴν ἑλληνικὴν ὡς μητρικήν των πλέον γλῶσσαν.
Εἰς αὐτὴν καὶ ἤθελον νὰ ἔχουν τὰ ἱερὰ κείμενα.
Ἡ μετάφρασις τῶν Ο', γραμμένη εἰς τὴν ὁμιλουμένην τότε ἑλληνικήν, τὴν ὀνομαζομένην <κοινήν>, διάστικτος καὶ ἀπὸ μερικοὺς ἀναποφεύκτους ἑβραϊσμούς, ἔγινε δεκτὴ μὲ πολὺν ἐνθουσιασμὸν ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους καὶ ἐθεωρήθη μάλιστα ἀπὸ μερικοὺς μορφωμένους ὡς θεόπνευστος καὶ ἰσόκυρος μὲ τὸ πρωτότυπον.
Οὕτως, ὁ Ἑβραῖος, μεγάλου κύρους λόγιος τῆς Ἀλεξανδρείας, Φίλων, ὅπως καὶ τὸ Ταλμούδ, χαρακτηρίζουν τὴν μετάφρασιν ὡς θεόπνευστον.
Αὐτή, γνωστὴ πλέον ὡς μετάφρασις τῶν ἑβδομήκοντα <Ο'>, ἐκυκλοφόρησε ταχύτατα, ὄχι μόνον μεταξὺ τῶν Ἑβραίων τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς Διασπορᾶς, ἀλλὰ καὶ μεταξὺ τῶν ἐν Παλαιστίνῃ, οἱ ὁποῖοι καὶ τὴν κατενόουν πολὺ καλύτερον, παρὰ τὸ ἑβραϊκὸν πρωτότυπον.
Ὀνομαστοὶ δὲ Ἑβραῖοι λόγιοι, ὅπως π.χ. ὁ Ἰώσηπος, ἐχρησιμοποίησαν εἰς τὰ συγγράμματά των τὴν μετάφρασιν τῶν Ο', τὴν ὁποίαν ἐτίμων ἐξ ἴσου πρὸς τὸ πρωτότυπον.
Εἰς ὀλίγου χρόνου διάστημα εἰσήχθη ἡ χρῆσις αὐτῆς εἰς τὰς ἁπανταχοῦ σχεδὸν συναγωγάς, εἰς μερικὰς δὲ καὶ ἐντὸς τῆς Παλαιστίνης.    
Ἐκεῖνο ὅμως, τὸ ὁποῖον προσέδωκε, δι' ἡμᾶς τοὐλάχιστον τοὺς Χριστιανούς, μέγα κῦρος εἰς τὴν μετάφρασιν τῶν Ο' εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι χρησιμοποιεῖται εὐρύτατα εἰς τὴν Καινὴν Διαθήκην.
Πολυάριθμα χωρία της ἀναγράφονται, κατὰ κανόνα, αὐτολεξεὶ εἰς τὰ θεόπνευστα βιβλία τῆς Κ. Διαθήκης. Ἡ δὲ ἀρχαία Ἐκκλησία, ἀπὸ τῶν πρώτων ἡμερῶν τῆς ἰδρύσεώς της ἐχρησιμοποίει, κατὰ κανόνα, τὸ κείμενον τῶν Ο', τόσον εἰς τὰς λατρευτικὰς συναντήσεις τῶν πιστῶν, ὅσον καὶ εἰς τὴν κατ' ἰδίαν αὐτῶν μελέτην.
Ἐεωρήθη δὲ ὡς ἰδιαιτέρα εὐλογία Θεοῦ διὰ τὸν χριστιανικὸν κόσμον ἡ μετάφρασις τῶν Ο'.
Αὐτὸ δὲ τὸ γεγονός, ὅτι δηλαδὴ οἱ Χριστιανοὶ περιέβαλλον μὲ τόσην τιμὴν τὴν μετάφρασιν, εἰς δὲ τὰς μετὰ τῶν Ἑβραίων συζητήσεις των, μάλιστα δὲ οἱ μορφωμένοι, ἐχρησιμοποίουν ἀπὸ αὐτὴν χωρία, διὰ νὰ ἀποδείξουν τρανώτατα ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ἦτο ὁ προεπηγγελμένος Χριστός, ἐξηρέθιζε τοὺς Ἑβραίους, ὄχι μόνον κατὰ τῶν Χριστιανῶν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τῆς μεταφράσεως τῶν Ο', τὴν ὁποίαν ποικιλοτρόπως ἐπολέμουν καὶ διέβαλλον.
Ἔφθασαν δὲ μέχρι τοῦ σημείου νὰ χαρακτηρίζουν ὡς ἀποφράδα τὴν ἡμέραν, ποὺ ἔγινεν ἡ μετάφρασις!
Ἐξ ἀντιθέτου ὅμως οἱ Ἑβραῖοι τῆς Ἀλεξανδρείας τὴν ἡμέραν τῆς μεταφράσεως ἐθεώρησαν ὡς μέγα ἱστορικὸν γεγονὸς καὶ ἑκάστην ἐπέτειον αὐτῆς ἐτίμων ὡς ἑορτήν.
Ὅπως δὲ ἰστορεῖ ὁ Φίλων, <ἀνὰ πᾶν ἔτος ἑορτὴ καὶ πανήγυρις ἄγεται κατὰ τὴν Φάρον νῆσον, εἰς ἣν οὐκ Ἰουδαίοι μόνον, ἀλλὰ καὶ παμπληθεῖς ἕτεροι διαπλέουσι, τὸ τε χωρίον σεμνύνοντες, ἐν ᾧ τὸ πρῶτον τὸ τῆς ἑρμηνείας ἐξέλαμψε>.